Op stoom bij het Woudagemaal

Terwijl we nog druk discussieerden over onze ervaringen op Schokland parkeerden we de auto op het bijna lege parkeerterrein van het tweede werelderfgoed van de dag; het ir. D. F. Woudagemaal in Lemmer. De twee plaatsen liggen op nauwelijks een half uurtje rijden van elkaar en in die tijd was het ons niet gelukt om overeenstemming te bereiken over de vraag of Schokland nou éch wel of éch nie van universeel belang was. “In ieder geval is het Woudagemaal een mooie aanvulling”, gaf ik Ech Nie te kennen, “want ook hier hebben de Hollanders een aardig robbertje met het water gevochten.”

“Hoe is ’t?” reageerde ze meteen heetgebakerd, “gaat het in Nederland ook nog wel eens over wat anders dan water en gras? Het moet toch niet veel saaier worden.”

De uniciteit van het Woudagemaal

“Tsja…. Weet je wat het is, Ech Nie? De Lage Landen zijn nou eenmaal plat. Daar kan je heel moeilijk over blijven doen maar daar wordt het ech nie beter van. Zulk prachtig natuurschoon als we in Plitvice zagen hoef je hier dus ook niet te verwachten. Dat is er gewoon niet. Wij moeten het doen met de modder van de Wadden, óók uniek maar anders. En ja, op cultureel gebied is het niet veel beter. De Romeinen hebben ons slechts enkele ondergrondse resten nagelaten (en zelfs die werden in 2021 tot patrimonium der mensheid verklaard) en al die andere klassiekers hebben nooit een stap op Nederlandse bodem gezet dus ja, wat wil je nou eigenlijk?”

“Eh, pardon?”

“Ja, jij gelijk weer met je saai. Als je het als land dient te stellen zonder bergen of oude beschavingen dan moet je wat anders verzinnen. Dan ga je kijken waar je wel goed in bent, of waarin je je onderscheidt van de rest. Er waren meer landen hoor, die in hetzelfde schuitje zaten als wij, maar die kozen allemaal voor de makkelijkste weg. Die nomineerden bijvoorbeeld hun oudste binnenstad of de zoveelste gotische kathedraal; in ieder geval een monument waar de hele lijst al vol mee staat. Maar Nederland besloot het anders te doen. Wij gingen voor iets écht unieks, iets wat niemand anders te bieden had en waar heel de wereld ons om bewonderde.”

Watermanagement van wereldklasse

“En toen kwamen ze uit bij water en gras?”

“Toen kwamen ze uit bij onze duizendjarige strijd tegen het water ja! Dat gemaal wat je daar bijvoorbeeld ziet, dat zorgt er voor dat jij hier met droge voetjes kan rondlopen. Denk daar maar eens over na! Nederland ligt namelijk voor een derde deel onder zeeniveau en als onze voorouders daar geen maatregelen tegen hadden genomen dan had de hele teringzooi hier allang onder water gestaan!”

“Oh?”

“Ja, en daarom zijn wij dus eeuwen geleden al begonnen met het bouwen van dijken, het aanleggen van afwateringskanalen en het inpolderen van grote plassen water. Door de jaren heen werden we daar zo goed in dat tegenwoordig heel de wereld ons om hulp komt vragen als er ergens een dam is doorgebroken of een palmeiland moet worden aangelegd. Waarom? Omdat wij weten hoe we water moeten managen.”

Kathedraal van stoom

“Maar waarom komen ze dan met zo’n lullig gebouwtje aankakken, daar maalt toch helemaal niemand om?”

“Dat is geen lullig gebouwtje Ech Nie, dat is architectuur van de bovenste plank! Het complex is ontworpen door ir. Wouda in de stijl van Berlage (begin vorige eeuw één van Neerlands meest toonaangevende architecten) en wordt door mensen met verstand liefkozend een kathedraal van stoom genoemd. Het herbergt de grootste stoommachine van Europa en wordt wereldwijd beschouwd als een industrieel wonder zonder weerga. Het Woudagemaal is dus niet zomaar een bakstenen huisje aan het water; het is de rots in Frieslands branding en een hoogtepunt in de Nederlandse waterbouwkunde.”

Mijn gemalin was niet onder de indruk.

Woudagemaal in cijfers

Dan maar wat cijfertjes, dacht ik, en begon op te scheppen over het aantal liters water dat het Woudagemaal kon verplaatsen. “In geval van hoog water was het voor de Friezen pompen of verzuipen. Je snapt dus wel dat ze grote hoeveelheden water zo snel als mogelijk wilden weg kunnen sluizen.”

Ech Nie reageerde niet eens.

“4.000.000 Liter per minuut schat! Dat is toch best een prestatie?”

Ech Nie keek dromerig voor zich uit en haalde haar schouders op. Voor haar bleef de bijzondere waarde van het Woudagemaal in nevelen gehuld. “En het mooie van het hele verhaal is dat die honderd jaar oude stoommachines (het Woudagemaal werd in 1920 door koningin Wilhelmina geopend) nog steeds in tiptop conditie zijn. Als de nood aan de man is helpen ze nog altijd mee om het water op peil te houden. Geweldig toch?”

“Hartstikke mooi Ech Wel, kunnen we nu gaan?”

“Gaan? Ik ben net lekker op stoom.”

“Ja, en ík ben er klaar mee… We gaan.”

Bakkie doen

“Pfff, wat een geduld weer zeg. Nou ja, we kunnen de binnenkant misschien inderdaad wel overslaan. Het is slechts te bezichtigen aan de hand van een gids en daar zit ik ook niet echt op te wachten. Stel je voor, gaat die straks vertellen over hoe moeilijk het wel niet is om al die mechaniek draaiende te houden. Dat moeten we natuurlijk niet hebben…”

“Ja, of hij zanikt uren door over hoe Unesco het in zijn hoofd haalde het Woudagemaal als werelderfgoed te bestempelen… Veel saaier moet het toch niet worden?”

Het was duidelijk, mevrouw had maling aan het behoud van haar vaderland en deelde liever steken onder water uit. “Gaan we nog wel ergens wat drinken of is dat ook al teveel gevraagd?”

“Nee hoor schat, ik heb wel zin in een lekker bakkie, dampende thee.”

“Thee?? Hierzo, een bakkie thee. Dat is pas saai!”

“Hoe bedoel je? Water en stoom, daar is toch niks saais aan?”

“Ech Wel!”

Ook wel eens bij het Woudagemaal geweest? Stoom afgeblazen of gewoon net zo’n theeleut als Ech Nie? Laat het ons weten in de reacties hieronder, we horen het graag!

Praktische informatie

Twee keer per jaar houdt men in het Woudagemaal zogenaamde draaidagen; dagen dus waarop het gemaal in werking wordt gezet. Voor diegenen die dat met eigen ogen willen aanschouwen kunnen het beste deze agenda in de gaten houden.

Er bestaat een netwerk van wegen (ERIH) die je langs de belangrijkste industriemonumenten van Europa voert. Net als het Woudagemaal zijn ook diverse andere werelderfgoedsites aan dit routesysteem gelegen (waaronder: Koper- en tinmijnen van Cornwall, Kwikmijnen in Idrija, Rammelsberg in Goslar, Mijnbekken van Nord-Pas de Calais en Zeche Zollverein)

Adres: Gemaalweg 1a, 8531 PS Lemmer, Nederland
Jaar van inschrijving: 1998
Officiële website: Woudagemaal.nl

Lees ook:

– De Beemster, Hollands glorie in de polder
– Tijdens molentocht Kinderdijk is het weer bar en boos