Destijds in Straatsburg, toen Ech Nie haar eerste biertje ooit bestelde, streden gevoelens van trots en triomf bij mij om voorrang. Tuurlijk, ik besefte ook wel dat dit slechts een kleine stap was op een lange weg te gaan, maar in ieder geval was het een dappere daad die mij stilletjes doch diep ontroerde. Ze schreef geschiedenis, daar, op dat terras in Frankrijk in de zon. In de jaren die volgden bleef Ech Nie moedig “doorschrijven” en uiteindelijk wist ze op het Griekse eiland Corfu het zo gewenste resultaat te bereiken; Ech Nie werd een volwaardig bierdrinker!
Bier en wijn geeft venijn
Je zou denken dat mijn leven na dit succes een stuk aangenamer werd, maar in plaats daarvan was het de start van een jarenlange dwingelandij. “Alles leuk en aardig Ech Wel, maar nu ik aan het bier zit, kan jij de wijn natuurlijk niet meer laten staan.”
“Hè? Ja dag, Ech Nie. Wat is dat nou weer voor gelul?”
“Tsja, zo werkt dat nou eenmaal…”
“Nou ech nie! Ik ben veel te druk met werelderfgoed, dus daar heb ik helemaal geen tijd voor. Gaat niet gebeuren!”
Champagnestreek wordt werelderfgoed
Het was nog geen twee maanden later of we stonden tussen de wijnranken van de Champagnestreek. Tegenspraak duldde mevrouw niet en het enige wat ik er nog voor mezelf uit had kunnen slepen, was de voorwaarde dat mijn inwijding dan wel met de meest exclusieve wijn van allemaal gepaard zou gaan; champagne dus.
Behalve dat gelukzalige momenten al eeuwenlang met champagne bekroond worden, was het bubbelende goedje ook het enige druivensap wat ik in voorgaande jaren nog enigszins had kunnen waarderen. Daarom waren we het er beiden over eens dat deze fijne bruiswijn mij dan maar op weg moest helpen. Dat Unesco het gebied net een maandje eerder tot werelderfgoed had verklaard berustte uiteraard op zuiver toeval…
Koel klimaat geeft druif smaak
Omdat ik dacht dat het nu mijn beurt was om te stralen, daar, op een terras in Frankrijk in de zon, hadden we ons champagneweekend zo gepland dat het uitje precies in hartje zomer viel. Helaas trokken de weergoden zich niets aan van onze zonnige aspiraties en bestond het ontvangstcomité uit louter donkere wolken en irritante spatjes regen. “Lekker dan”, mopperden we, “het zal ook es een keer niet…”
Nou gebiedt de eerlijkheid ons wel te zeggen dat de neerslag ook niet helemaal als een donderslag bij heldere hemel kwam. De streek staat namelijk bekend om zijn koele klimaat en volgens kenners is dat ook een van de belangrijkste redenen dat de druif zich hier zo goed laat smaken. Het schijnt zelfs zo te zijn dat de vrucht alleen bij lage temperaturen de benodigde aandacht van de loot krijgt; bij hitte is de struik meer bezig met de ontwikkeling van zijn takken dan dat hij zich concentreert op de groei van zijn trossen.
Champagne ontstond in Hautvillers
Anders dan de druif vonden wij het slechte weer maar niks. We besloten daarom eerst onze-lieve-vrouw-Maria in de kathedraal van Chartres op te zoeken en pas daarna te beginnen met onze Tour de Champagne. Op die manier hoopten we de miezer misère te ontlopen en de volgende dag in Hautvillers op een zonnig terras (in Frankrijk) te kunnen proosten.
“Hoezo eigenlijk Hautvillers?”, vroeg Ech Nie haar alwetende. “Omdat het daar allemaal begon meissie. Dom Pérignon was sinds 1668 de keldermeester van de lokale abdij en door zijn toedoen veranderde het plaatselijke druivensap in een sprankelende wijn.”
Dom Pérignon perfectioneerde champagne
Dom Pérignon was een ambitieuze liefhebber die zich had voorgenomen de beste wijn ter wereld te maken. Om dat voor elkaar te krijgen was hij continu in de weer met het productieproces en experimenteerde hij dat het een lieve lust was. Hij was degene die op het idee kwam om de wijnen van verschillende wijngaarden te mengen, die de houten stop omruilde voor een kurken dop en die dikke glazen flessen regelde zodat tijdens het gistingsproces niet alles uit elkaar knalde. Hij was, kortom, een kloosterling waar je nog eens wat aan had.
Exclusieve champagne heeft zijn prijs
Leuk natuurlijk, die Dom Pérignon, maar voor ons leken was de wijnmonnik misschien net iets té ambitieus. Zijn champagne stamt uit de beste oogstjaren, is gemaakt van de meest superieure druiven en heeft altijd het langste gerijpt in de coolste omstandigheden. Wie een flesje wil proeven moet daar dan ook al gauw zo’n €140,– voor over hebben. Een vriendenprijsje, want wie echt wil genieten dient al gauw een veelvoud van dat bedrag te betalen. Voor zijn meest exclusieve fles wordt zelfs €46.000,– gevraagd. “Dan ben je dus echt Dom bezig”, zei Ech Nie.
“Kwaliteit kost nou eenmaal geld druifje…”
“Ja het is goed met jou. We gaan niet gelijk een vermogen uitgeven hoor.”
“Nee inderdaad, een paar rooitjes is wel wat overdreven. Vandaar ook mijn plan de champagne.”
Plan de champagne
“Oh God…”
“Luister nou, Die Perignon wordt vooral gedronken door de jetset, je weet wel; filmsterren, koningshuizen, dat soort lui. Die drinken het alleen om te laten zien dat ze het kunnen betalen…”
“En zo zijn wij niet natuurlijk…”
“Nee, precies. Die dikdoenerij is niks voor ons. Wij gaan dan ook op zoek naar het echte goud, de pure champagne, de bubbels die ambachtelijk zijn gebrouwen en met liefde worden geschonken. Daarom gaan we gewoon bij een van de lokale wijnboeren aankloppen, zetten het daar op een zuipen proeven daar zoveel mogelijk drank en nemen de rest van zijn voorraad (voor weinig) mee naar huis.”
“Uitstekend idee…”
“Ja, goed hè? Dat krijg je ervan als je je zaken op orde hebt. Een strak doortimmerd plan waar de intelligentie vanaf druipt.”
Plan B
“Tussen 12 en 14 uur gesloten”
“Lekker slim weer Ech Wel…”
“Ja, GVD!! Hoe moet ik nou weten dat die Franse boeren zo stom zijn om alles midden op de dag dicht te gooien?!”
Nog maar net in Hautvillers en het hele plan lag al in duigen. Alles dicht. Nou ja, dachten we, het kon altijd nog erger. Gelukkig waren onze gebeden wél verhoord en had Maria ons in ieder geval een droge dag geschonken. “Gaan we toch lekker naar plan B? Op een terras zitten, in Frankrijk in de zon?”
Op een terras in Frankrijk
“Pour madame een Brut Rosé et pour moi een Brut Cuvée de Réserve”, zei ik tegen de serveerster. Ze had er slechts een half uur over gedaan om onze bestelling op te nemen maar gelukkig maakte ze dat met een welgemeend; “Excusez moi, bladiebla, comme ci, comme ça”, direct goed.
“Jaja”, reageerden we begripvol, “maar nou opschieten graag!”
“Naturellement”, was het antwoord, waarop ze ons vervolgens nog eens dertig minuten liet wachten.
Champagnetoost
“Nou, santé schat”, zei ik, nadat madame eindelijk de champagne had geserveerd, “op een stralende dag!” Niet geheel verrassend vielen precies op dat moment de eerste druppels naar beneden.
Zucht.
“Waar hebben we dit toch altijd aan verdiend?”, riep Ech Nie vertwijfeld. “Gewoon negeren schat, is zo weer voorbij.”
En toen begon het natuurlijk pas echt te plenzen.
Een vreemde geur
Net als de rest van het terras stormden we naar binnen en schuilden daar voor het plotselinge noodweer. “Tot zover de zegeningen van Onze-Lieve-Vrouw-Maria”, mokte Ech Nie. “Ach, wij zitten tenminste nog”, hield ik de moed er in, “zoveel kunnen er dat niet zeggen.”
Helaas zorgden grote groepen mensen al snel voor een bedorven feeststemming. In grote getale dromden ze om ons heen. “Laten we alsjeblieft gaan”, smeekte Ech Nie, “ik word hier niet goed van de stank.”
“Nou er hangt hier inderdaad wel een penetrante geur zeg”, bemerkte ook ik.
“Niet zo gek hoor, Ech Wel. We zitten aan het tafeltje van de toiletjuffrouw…!”
Van de regen in de drup
Hard regenen deed het inmiddels niet meer maar omdat we nog een heel stuk moesten lopen voor we bij de auto waren, slaagde de miezer er toch in om ons behoorlijk nat te maken. Leuk zo’n terras, in Frankrijk in de zon. Uiteraard hield het gelijk op met regenen toen we in onze bolide stapten. “Mooi zo”, verkondigde ik Ech Nie, “dan kunnen we in Épernay alsnog aan de zuip een drankje doen.”
Champagne samenstellen is een kunst
Net als port is champagne een samengestelde wijn die is gemaakt van druiven uit verschillende oogstjaren en diverse wijngaarden. Op die manier kunnen de producenten, ondanks de grillen van de natuur, altijd dezelfde kwaliteit en smaak garanderen. “Dat samenstellen is trouwens nog een verrot lastig klusje”, vertelde ik Ech Nie onderweg naar Épernay, “omdat je eigenlijk in staat moet zijn een paar jaar vooruit te denken. Je moet begrijpen hoe de druiven zich gaan ontwikkelen en hoe ze zich in de toekomst tot elkaar verhouden.”
Vintage champagne bevat druiven uit een oogstjaar
“Jeetje…”
“Jahaa, en dat zijn dan alleen nog maar de gewone champagnes. Ech moeilijk wordt het pas bij de vintage variant, oftewel, de millésimé. Vintage champagne wordt gemaakt van de beste wijnranken uit één bepaald jaar en rijpt over het algemeen een stuk langer. Om die dus te kunnen samenstellen moet je over wel héél voorspellende gaven beschikken. Maar het moeilijkst is het bij de druiven die ook nog eens uit een uitzonderlijk goed oogstjaar stammen. Omdat die vruchten uiteindelijk gebruikt worden voor de premium vintage, het beste van het beste, moeten ze nóg langer rijpen en vormen ze uiteindelijk het visitekaartje van het wijnhuis.”
Van mengen naar componeren
“Even wachten hoor Ech Wel, ze flikkeren dus al die verschillende sapjes bij elkaar maar eigenlijk weten ze pas een paar jaar later of het ook ech lekker is?”
“Dan weten ze het pas zeker ja, inderdaad. Het heet trouwens geen sap maar most en flikkeren doen ze ook al niet, ze componeren. Afijn, nadat ze klaar zijn met de compositie moet er van de wijn nog champagne gemaakt worden. Dat doen ze door de drank een tweede keer in de fles te laten gisten.”
Champagne-hoofdstad Épernay
De Avenue de Champagne is een straat in Épernay die vol staat met wereldberoemde champagnehuizen en die uiteraard ook in mijn waterdichte plan de champagne was opgenomen. Eenmaal daar snelden we van het ene naar het andere protserige kasteeltje (omdat de wijnhuizen net als de drank luxe moesten uitstralen hebben ze zonder uitzondering een nogal uitbundig uiterlijk) maar ontdekten tot onze stomme verbazing dat ook hier elke deur gesloten was. “Wat is dat nou toch allemaal voor gezeik hierzo?” uitte ik mijn verwondering. “Willen die Champions geen geld verdienen of zo?”
“Nou”, bedacht Ech Nie, “misschien omdat het zondag is…?”
“Krijg nou de….” Even niet aan gedacht dus. Maar ja, wat wil je ook? Het is een toeristenstad bij uitstek en dan verwacht je toch niet dat ze op zondag dicht gaan? “Laten we maar gewoon de straat uitlopen en kijken of er misschien toch nog ergens iets open is.”
Méthode Champenaise
Van druif tot drank, voor het hele proces zijn er regels waar de champagnehuizen zich aan dienen te houden. Er zijn maar acht druivensoorten toegestaan (al worden er in de praktijk maar drie gebruikt), de opbrengst per hectare mag niet boven de vijfenzestig hectoliter uitkomen, de tweede gisting moet minimaal zestig dagen duren, het rijpingsproces van vintage wijnen mag niet korter zijn dan drie jaar, etc. etc.
Toch bestaan er tussen de verschillende champagnes grote verschillen. De kwaliteit van de druif, de samenstelling van de drank, de manier van rijpen; ze dragen allemaal in belangrijke mate bij aan de smaak. Vooral het rijpen is cruciaal; het maakt vaak het verschil tussen een champagne van een paar tientjes en een premium vintage van duizenden euro’s.
Moët en Chandon
Halverwege de Avenue zagen we tot ons grote geluk het toegangshek van Moët en Chandon, het champagnehuis van Dom Pérignon, uitnodigend open staan. Ah, dachten we, kunnen eindelijk de kurken van de fles. Helaas werden we direct bij binnenkomst alweer teleurgesteld. Flessen had men in overvloed, dat wel, maar het bleek helaas niet de bedoeling de inhoud daarvan gelijk te consumeren.
“Tsjongejongejonge, nou dit gaat hem niet meer worden hoor, Ech Wel. Laten we maar doortrekken naar Reims. Daar wilde je toch ook nog naar toe?”
Gangenstelsel onder Épernay
“Ja natuurlijk, Reims wordt het sluitstuk van onze tour, dat sowieso. Maar eerst moeten we nog even de diepte in.”
“Waarheen?”
“Naar beneden. De grond bestaat hier namelijk uit een dikke laag kalksteen en daarin heeft men door de jaren heen ruim 100 km gangenstelsel uitgehouwen.”
“Ja en?”
“En dat willen we zien.”
Champagne rijpt onder de grond
De grond is voor de druiven niet alleen ideaal om op te groeien maar ook om in te rijpen. Het heeft namelijk precies de juiste temperatuur en luchtvochtigheid en is daarmee de perfecte locatie om belletjeswijn te laten uitgroeien tot een tintelende sensatie. Om die transformatie voor elkaar te krijgen moet de wijn gedurende enige tijd in de kelder worden geschud en gedraaid. Dat zorgt er namelijk voor dat het bezinksel naar de hals zakt en later, als de tijd champagne rijp is, makkelijk kan worden verwijderd. Daarna is het een queestie van wat rietsuiker erbij doen en klaar is kees.
Mercier champagne
Gelukkig bleek helemaal aan het eind van de straat toch nog een wijnhuis genegen ons van drank te voorzien. “Merci Mercier!”, riepen we in koor. Konden we ons na een treinreis door de grotten eindelijk laven aan een proeverij.
“Zou ook ik nu in staat zijn geschiedenis te schrijven?”, vroeg ik me af, “door wijn te drinken op een terras in Frankrijk in de zon?” Nee, zover kwam het helaas niet. Hoewel ik stevig doordronk, kreeg ik het niet voor elkaar de ster weer te laten schijnen. De champagne daarentegen, smaakte wonderwel.
Het regent champagne
En met het wegtikken van enkele flûtes champagne slaagde ik dus cum laude voor de test. Hoera! Trots op mijn prestatie benadrukte Ech Nie dat we nu echt door moesten pakken en dat het aanschaffen van een paar flessen champagne pure noodzaak was. “Kan je thuis tenminste blijven oefenen op de edele kunst der wijndrinkerij”, zo lichtte zij haar dringende advies toe.
“Is goed meissie; jij blij, ik blij.” Het was meteen ons laatste moment van geluk. Hoewel we nog voldaan naar de uitgang liepen, ondervonden we aan de deur dat het buiten opnieuw met bakken uit de hemel kwam. “Niet echt waterdicht hè, dat plan van jou…”
Champagnedouche
Drijfnat en zwaar geïrriteerd arriveerden we na een champagnedouche van anderhalve kilometer terug bij de auto. “Geouwehoer altijd”, gromde ik, en tikte met zware slagen het woord Reims in op de TomTom. “Moeten we daar ech nog naar toe” vroeg Ech Nie voorzichtig. “Ja natuurlijk”, antwoordde ik grimmig, “wat dach-ie dan? Dat ik die trut hier mee weg liet komen?”
“Hè?”
“Ja, bidden we speciaal in Chartres voor een mooie dag, in Frankrijk in de zon, en dan worden we hier zo in de zeik genomen.”
“Maar wat heeft Reims daarmee te maken dan?”
“Daar staat Maria’s tweede huis. Notre Dame de Reims is ook een kathedraal die aan haar gewijd is dus daar kunnen we mooi verhaal gaan halen.”
“Nee toch?”
“Ech Wel!”
Ben je ook monnik, drink je champagne als ontbijt of ben je gewoon graag dronken? Laat het ons weten in de reacties hieronder, we horen het graag. Ech Wel!
Praktische informatie
Het werelderfgoed bestaat uit drie (hoofd)componenten:
- Historische wijngaarden van Hautvillers, Aÿ en Mareuil-sur-Aÿ
- Avenue de Champagne en Fort Chabrol, Épernay
- Heuvel Saint-Nicaise te Reims
Jaar van inschrijving: 2015
Officiële website: champagne-patrimoinemondial.org
Wij boekten niets van tevoren maar uiteraard is dat on-line wel mogelijk. Wie net als ons een bezoek aan de grotten wil combineren met een kleine proeverij kan bijvoorbeeld terecht bij: Mercier champagne.
Tip voor werelderfgoedreizigers: de kathedraal van Reims is samen met het klooster Saint-Remi een separaat patrimonium. De abdij ligt praktisch om de hoek van de Martel grotten.
Lees ook:
– Melk en wijn leiden in de Wachau naar de poorten van het Paradijs
– Suso en Yuso talen naar wijn
