“Jezus, schat. Sísi. Die ken je toch wel?” Lopend door de tuinen van Schönbrunn verbaas ik me weer eens over de onwetendheid van Ech Nie. “Dat eigenzinnige, opgewekte meisje, dat zo nodig met de keizer trouwen moest… ?”

“Nee, zegt me niks. Waar zou ik die van moeten kennen dan?”

“Nou bijvoorbeeld van al die romantische kutfilms die ze vroeger over haar uitzonden. Elke kerst was het weer hetzelfde gezeik.”

“Geen idee.”

“Niet? Nou dan heb je echt wat gemist…”

Zachtgele voorgevel van zomerpaleis Schönbrunn met marmeren beeldengroep
Zomerpaleis Schönbrunn

De romantiek van Schöne Sisi

Bij leven was Sisi al immens populair maar na het verschijnen van een honingzoete filmtrilogie in de jaren 50 werd ze helemaal onsterfelijk. Complete volksstammen vergaapten zich aan haar hoffelijke bestaan en deden de beeldschone keizerin uitgroeien tot het summum van de Romantiek.

Oh wat leefde ze toch in weelde, wat droeg ze mooie jurken, wat reed ze deftig paard en wat had ze een fantastisch figuur. Dat het drieluik tegelijkertijd van een tenenkrommende zoetsappigheid was, deed haar ster alleen nog maar verder rijzen. “Getverredemme!”, gaf ik nog maar eens blijk van mijn romantische inborst. “Wat nou?”, antwoordde Ech Nie dromerig, “een beetje zwijmelen mag toch wel?”

“Nou liever niet!”, bracht ik haar terug in de realiteit.

Schöne Sisi (bron), een telg uit de beroemde adellijke familie Wittelsbach

Ongelukkige hofleven Sisi

We zijn nog maar net binnen of ik erger me al kapot aan alle “oh’s” en “ah’s” van het legertje opdringerige Sisi-fans die ons omringen. Terwijl ik rustig de bijzondere en universele waarde van het werelderfgoed probeer vast te stellen, staan zij met hun hijgerige gedrag mij te hinderen in mijn levenstaak. “GVD zeg, wat een dramaqueens hier allemaal. Niet te geloven!”

“Nou, nou rustig maar…”

“Nee niks. Die lui weten waarschijnlijk niet eens dat Sisi juist diep ongelukkig was hierzo. Ze kon maar niet wennen aan al die protocollen rond het Weense hofleven en zat ongeveer de helft van de tijd te janken van ellende.”

“Ach laat ze toch Ech Wel, take it easy.”

“Sisi”

Desperate vakanties van Sisi

“Maar Ech Wel”, vraagt mijn prinsesje op zeker moment, ”Sisi had haar prins keizer op het witte paard toch gevonden? Troostte hij haar dan niet als ze verdrietig was?”

“Nou dat probeerde hij wel, maar helaas was Sisi zo desperaat als maar kon zijn. Het koninklijke keurslijf knelde haar te veel, ruzies met haar schoonmoeder waren standaard, haar kinderen vond ze maar een last en ze had niks met regeren of ander stijf gedoe. Toen later ook nog eens bleek dat de keizer zijn scepter regelmatig ergens anders in hing, was ze er definitief klaar mee. Ze onttrok zich zoveel mogelijk van haar echtgenoot en ging het liefst op vakantie naar Corfu of Madeira. Alles om maar niet aan haar verplichtingen te hoeven voldoen.”

“Nou ja, waarom altijd dat vingerwijzen, Ech Wel? Iedereen gaat toch graag op vakantie?”

Altijd weer dat vingerwijzen…

Romantische droomwereld

“Ja, dat is ook zo. Maar het probleem is een beetje dat die Sisi-fanatici altijd zo doof zijn voor de andere kant van het verhaal. Die vergapen zich liever aan een geïdealiseerde droomwereld dan dat ze zich vergewissen van de harde werkelijkheid. Maar ach, misschien heb je wel gelijk ook. Wat loop ik me hier nou op te winden. Beter hebben we het over Maria Theresia, een vrouw die er tenminste echt toe deed!”

Tweekoppige, keizerlijke adelaar op het dak van paleis Schönbrunn
Het wapen van de Habsburgers bovenop het paleis

Keizerin Maria Theresia

“Maria Theresia was de eerste (én enige) keizerin die heerste over het machtige Habsburgse Rijk. Ze had de baan gekregen van haar vader omdat hij reeds enkele decennia daarvoor had bedongen dat, indien er geen mannelijke erfgenaam zou zijn, zij de troon bestijgen mocht. In 1740 was het zover; de eerste vrouw van Europa nam plaats op het pluche en ging er eens goed voor zitten. Direct werd er echter door een aantal vergeetachtige prinsen (zoals bijvoorbeeld de Pruisische koning Frederik de Grote en de Beierse keurvorst Karel Albrecht) aan haar royale stoelpoten gezaagd. Zij konden zich zogenaamd niks herinneren van de eerder gemaakte afspraak en openden frontaal de aanval op haar koninklijke zetel. Gelukkig stond Maria haar mannetje wel en wist ze alle koningszonen met succes te weerstaan.”

“Ha”, zegt Ech Nie, “dat is nou girlpower!”

“Misschien”, antwoord ik, “maar haar grootste prestatie blijft natuurlijk haar bijdrage aan de werelderfgoedlijst. Zij was het die slot Schönbrunn liet verbouwen tot het prachtige werelderfgoed dat het nu is.”

Naakte ruiter op zeepaard in paleistuin Schönbrunn
Zicht op Schönbrunn vanuit de tuin

Verlichting in Schönbrunn

Moeder Theresia (ze kreeg 16 kinderen) leefde in de tijd van de Verlichting. Wetenschap en filosofie begonnen openlijk te twijfelen aan de dogma’s van de kerk en steeds meer mensen weigerden nog langer klakkeloos te geloven wat dominees vanaf de kansel stonden te verkondigen. Het was een periode van grote omwentelingen op het gebied van religie, politiek en maatschappij en in deze veranderende wereld kon uiteraard ook de architectuur van haar nieuwe Schönbrunn niet achterblijven.

Tot de 18e eeuw was barok de norm voor representatieve praalpaleizen. Felle kleuren en contrasten, luxe overdaad, dikdoenerij en religieuze onderwerpen; daar moest je hof toch minimaal aan voldoen, wilde je opgenomen worden in de wereld van de grote monarchieën. Toen men echter steeds verlichter begon te denken over alle aspecten van het leven vond dat ook zijn weerslag op de bouwkunst. De nieuwe stijl, de rococo, was nog steeds heel erg krullerig en decoratief, maar was tegelijkertijd ook meer ingetogen, eleganter en zonder de moraliserende ondertoon van een kerkelijk verhaal. Het was eigenlijk vooral kunst zonder pretenties, bedoeld om mooi te zijn.

“Aha”

Grote fontein met Neptunes en zeepaarden, op de achtergrond de Gloriette
Neptunusfontein en Gloriette

Hommage aan de natuur

“Ja. En dan hebben we het nog geeneens gehad over de tuinen rondom het paleis of de geweldige dierentuin die erin ligt. Gezamenlijk met het slot waren ze niet alleen bedoeld om de heerlijkheid van het Habsburgse Rijk te tonen, maar dienden ze eveneens, geheel conform de periode waarin ze werden gerealiseerd, als een hommage aan de natuur.

Volgens de Verlichte gedachten van die tijd kon de mens zich namelijk het beste ontwikkelen als die ver weg was van de stad en in verbondenheid stond met de natuur om hem heen. Vanaf 1778 werd het domein dan ook opengesteld voor het publiek en mocht je hier, mits gekleed in zondags pak, komen genieten van al het schöne dat er was geschapen.”

Achthoekig Kaiserpaviljoen in de dierentuin Schönbrunn
Het Kaiserpaviljoen diende als ontbijt- en ontmoetingsruimte en is gelegen in het historische hart van de Tiergarten

Educatieve paleistuin

Tijdens de Verlichting had het idee postgevat dat een landschap niet alleen fraai moest zijn maar tevens educatief. Om dat te illustreren maak ik Ech Nie (met mijn eigen Verlichte geest) attent op alle bijzondere aspecten die zich in de tuin bevinden.

“Ten eerste is daar natuurlijk de geweldige Neptunusfontein die tegenover het paleis is geplaatst. Het is een beeldengroep die, samen met de Romeinse ruïne en de Egyptische obelisk, de Weense burger moest onderwijzen in de edele kunst van de antieke oudheid. Daarnaast, of beter gezegd daarachter, wees de zogenaamde Gloriette een ieder op de glorie van het Habsburgse Rijk. Hoog uitstekend boven het landschap eert zij tevens alle Oostenrijkers die vielen voor het vaderland. Het Kroonjuweel van het park is echter de uit 1752 stammende dierentuin.”

“Zoo hé!”

Origineel dierenverblijf

Schönbrunn dierentuin

Ter lering ende vermaak diende de oude diergaarde. Vroeger ontvingen Maria en haar man hun gasten in het Kaiserpaviljoen en leidden ze met trots langs de diverse kooien, tegenwoordig dien je gewoon aan de kassa een kaartje te kopen en moet je voor de rest maar zien welke dieren je gaat bekijken. “Mooi zoo”, zeg ik, “want wat kan ons die beesten nou schelen? Wij zijn hier alleen maar voor het werelderfgoed… Toch?”

“Hoe bedoel je?”

“Nou ja, het paviljoen en de oude dierenhokken willen we wel zien natuurlijk, maar ik geloof niet dat ons de rest ook maar enigszins kan boeien. Of wel soms?”

“Jou misschien niet nee. Maar wij gaan hier ech nie weg voor ik alles heb gezien hoor! Wat denk jij nou?”

Ik dacht van niet…

IJsbeer op de rug gezien die zijn kop omdraait

Beestenboel

Een ellenlange tocht volgt en voert ons langs zo’n beetje elk beest wat er nog op aarde rondloopt. Van de ijsberen in de net opgeleverde poolwereld tot de bonte verzameling insecten uit het tropisch regenwoud. Alles komt voorbij en ik word er hoe langer hoe chagrijniger van. “Niet ieder dier is even schattig hè, Ech Nie”, geef ik haar van mijn oplopende ergernis te kennen, “het kan heus wel wat minder.”

“Niet zeiken Ech Wel. Ik loop ook de godganse dag achter jouw stomme werelderfgoed aan. Nou is het eens een keer mijn beurt.”

Reuzenpanda's te midden van boomtakken en bamboe
Als een van de weinige dierentuinen in Europa is in Schönbrunn ook de reuzenpanda te bezichtigen

Bliksembezoek aan reuzenpanda

Gelukkig zijn de weergoden mij gunstig gezind. Net als ik denk dat de hele beestenboel mij echt teveel wordt, verandert onze slome rondgang plotsklaps in een knallend bliksembezoek. Letterlijk. De hemelsluizen gaan open en een waar noodweer barst los.

In het begin is het voor Ech Nie nog geen aanleiding om dan maar te stoppen met “beessies kijken”, (We vinden onderdak bij de jachtluipaarden en tot Ech Nie’s grote geluk blijken de roofdieren net een paar jonkies te hebben gekregen) maar als de regen blijft aanhouden, en we tussen apenhuis en reuzenpanda ook nog eens zeiknat regenen, raakt zelfs Ech Nie wat van haar enthousiasme kwijt. “Zullen we de uitgang maar eens opzoeken schat”, probeer ik mijn geluk te verzilveren, “zoo is er toch ook geen reet aan?”

“Zoo niet nee.”

Groen, gietijzeren Palmenhuis te midden van bloemenzee
Het 113 meter lange Palmenhuis is verdeeld in drie klimaatzones; warm, koud en mediterraan

Sprintend langs het Palmenhuis

We besluiten nog even te wachten tot het droog is maar als dat allemaal te lang duurt snellen we naar ons hotel. Tijdens onze spurt langs het palmenhuis wil ik Ech Nie nog even informeren over de ongeveer 4500 verschillende planten die zich in de kas bevinden maar daar lijkt ze geen tijd voor te hebben. “Hohoho, wat gaan we doen?”

“Ja mop”, roept ze al hollende, “het regent pijpenstelen. Vertel het straks maar als we ergens droog staan.”

“Ja wat denk je zelf? Als het om dieren gaat dan maakt de regen niet uit, maar nou het werelderfgoed betreft, dacht Hare Majesteit wel even aan dit erfstuk voorbij te kunnen gaan. Is dat het?”

“Maar schat… Ik heb het gewoon koud en…”

“Ja, nou en! Je bent toch geen Sissy zeker?”

“Nou vandaag wel hoor… Ech Wel!”


Ook wel eens in paleis Schönbrunn geweest? Sisi bewonderd of reuzenpanda’s in de dierentuin gezien? Laat het ons weten in de reacties hieronder, wij zouden het zoo graag horen…

Praktische informatie

Net als vele andere paleizen (Aranjuez, Augustusburg, Drottningholm, Kromeriz, Sanssouci, Würzburg etc.) is ook de (tuin)architectuur van Schönbrunn (deels) geïnspireerd op het Franse Versailles, de moeder aller praalpaleizen.

Het Londense Kew Gardens, een ander werelderfgoed, stond model voor het Palmenhaus.

Adres: Schönbrunner Schloßstraße 47, 1130 Wenen, Oostenrijk
Jaar van inschrijving: 1996

Officiële website paleis: schoenbrunn.at
Officiële website Zoo: zoovienna.at


Lees ook:

Drama in barok Drottningholm
Sprookjesachtige idylle in Bergpark Wilhelmhöhe
Wenen in de regen