Met 72.000 kilometer per uur sloeg die in, twintig kilometer diep, en met een kracht van ongeveer vijfduizend miljoen Nagasaki-achtige kernbommen. De gigantische explosie die het neerkomen van de asteroïde teweegbracht slingerde ongeveer tien miljoen m3 brandend gesteente de atmosfeer in en veroorzaakte tsunami’s van wel honderden meters hoog. Binnen een straal van drieduizend kilometer werd alles wat bestond volledig weggevaagd. Alsof dat nog niet erg genoeg was vormde zich boven de wereld een dik zwavelgordijn dat decennialang het zonlicht blokkeerde. Hierdoor daalde de temperatuur, konden planten hun fotosynthese niet uitvoeren en stortten ecosystemen in.
Het is al even geleden, maar de meteoriet die de dino’s nekte had wel impact.
Dinododende meteoriet liet in Stevns Klint sporen na
Gewapend met deze feiten daal ik een steil trappetje richting het strand van Stevns Klint af. Met zijn witte krijtsteenrotsen en diepe zeeblauw is het er prachtig, maar volgens Unesco is dat niet hetgene waarop ik mijn aandacht moet vestigen. Stevns Klint getuigt namelijk op uitzonderlijke wijze van de massa-extinctie die de Chicxulub meteoriet (vernoemd naar het Mexicaanse plaatsje waar de inslag plaatsvond) 66 miljoen jaar geleden in gang zette. “Hoe dan?”, hoor ik Ech Nie in gedachte vragen. “Doordat hier ook het ongeoefende oog gemakkelijk het dunne, grijs-roze kleilaagje tussen twee verschillende steenformaties kan waarnemen…”, antwoord ik mijmerend terug. “En dat laagje bewees dat er daadwerkelijk een botsing tussen twee werelden had plaatsgevonden.”
♫ Two worlds collide, rival nations
It’s a primitive clash venting years of frustration… ♫
Het liedje van Survivor gaat constant door m’n kop.
♫ It’s a burning heart, just about to burst… ♫
Hoe toepasselijk. Omdat onlangs ook onze eigen werelden botsten, is Ech Nie er nu niet bij, maar na vele jaren met haar vergroeid te zijn geweest kan ik moeilijk zeggen dat ze al helemaal (of eigenlijk helemaal niet) uit m’n systeem verdwenen is. In mijn hoofd voer ik nog steeds dezelfde discussies die we altijd op dit soort locaties voerden. “Waar dan?”
“Nou daar tussen het witte krijt en het gele kalksteen.”
“Ik zie niks.”
“Net onder die overhangende rotsen.”
“Zit je me nou voor de gek te houden Ech Wel? Ik zie echt helemaal niks hoor…”
“Dan moeten we er misschien wat dichter bij gaan staan. Dan kan je het wel zien.”
K-Pg grens markeert laatste dag dinosauriërs
Het dunne, grijs-roze kleilaagje staat onder geologen bekend als de K-Pg grens, oftewel de overgang tussen het Krijt (K) en het Paleogeen (Pg). Het Krijt is de laatste periode van het Mesozoïcum (“Je weet wel, het tijdvak waar de Jurassic Coast in Zuid-Engeland zijn werelderfgoedstatus aan te danken had.”) en het Paleogeen maakt deel uit van het Cenozoïcum en was het tijdvak wat daarop volgde. (“Ja Ech Nie, dat zijn een hoop moeilijke woorden bij elkaar, maar onthoud maar dat ze in feite de scheiding tussen de laatste dag van de dinosauriërs en de eerste dag van de opkomende zoogdieren vormden.”)
In Stevns Klint wordt die unieke ontsluiting ook wel de Fiskeler (visklei) genoemd, refererend aan kleine visschubben die in het sediment zijn teruggevonden. Veel belangrijker is echter de ongewone hoeveelheid iridium die de laag bevat. De metaalsoort komt nauwelijks op aarde voor maar is daarentegen wel een stof waarmee meteorieten volzitten. En in de jaren tachtig van de vorige eeuw stelden wetenschappers vast dat aardse afzetting van een dergelijke hoeveelheid iridium (wel honderd keer zoveel als normaal) onwaarschijnlijk was, en dat het daarom wel een extraterrestrische oorsprong moest hebben.
(“Een extrawat?”
“Buitenaards dus.”)
Vondst iridium bewees catastrofe met asteroïde
Voor de rotsen hun geheim prijsgeven, dient er wel eerst nog wat verder over stenen geklauterd te worden. (“Jezus Mina, Ech Wel, moet dat nou?”) Uit mijn vooraf verrichtte onderzoek weet ik dat deskundigen zich al sinds de 18e eeuw bezighouden met het geologische kustgebied van Stevns Klint. Zo zag men in eerste instantie niet veel bijzonders in de verschillende lagen gesteenten, maar vroeg men zich wel af hoe het kon dat zo hoog in de klif, vele meters boven de zeespiegel, fossielen van reusachtige zeedieren werden teruggevonden? Daar moest haast wel Noachs zondvloed aan ten grondslag liggen, zo was de algemeen heersende opvatting. Maar later verwonderde men zich ook over het grote verschil tussen de fossielen bóven de K-Pg grens en daarónder. Waarom weken die zoveel van elkaar af? En had dat te maken met het uitsterven van de kolossale zeereptielen? En wie of wat was daar dan schuldig aan?
Pandemieën, klimaatverandering, vulkanisme, zoogdieren; allemaal werden ze als mogelijke antwoorden op bovenstaande vragen gegeven, maar de meeste geleerden hielden het erop dat het gewoon een geleidelijk proces moest zijn geweest, die de dieren had doen verdwijnen, zoals de aarde continu in zijn 4,5 miljard jarige bestaan verandert. Maar in 1980 legde men voor het eerst een link tussen de hoop gevonden iridium en een neergestorte asteroïde. Kon het niet zo zijn dat een twaalf kilometer dikke meteoriet met onze planeet in aanraking was gekomen en dat zo de machtige dinosaurussen van de aardbodem waren geveegd? Een revolutionaire gedachte die aanvankelijk op veel scepsis stuitte, temeer daar een plaats delict ontbrak, maar naar mate de tijd vorderde, en de bewijzen zich opstapelden, steeds breder werd geaccepteerd. Zeker toen begin jaren negentig een krater met een diameter van 180 kilometer bij het Mexicaanse schiereiland Yucatan werd gevonden.
Alleen heb ik er weinig kijk op
Mijn stenentrip brengt me uiteindelijk op het deels met rottend zeewier bedekte kiezelstrand. “Zooo, wat een teringlucht!”, had Ech Nie geroepen, maar ik prijs mezelf gelukkig dat dergelijke opmerkingen ditmaal achterwege blijven. Kan ik tenminste zonder enig commentaar naar de vermaarde K-Pg grens speuren. Maar hoe ik ook kijk, ik zie het niet. Misschien dat het felle zonlicht de klif te wit laat opschijnen, of dat m’n toch al weinig scherpe ogen het weer eens laten afweten? Geen idee. Maar het bewuste laagje weigert om in mijn blikveld te komen. Waar is Ech Nie als je haar nodig hebt?
Voor de zekerheid google ik zittend op een platte steen en uitkijkend over zee nog maar eens waaraan de K-Pg grens valt te herkennen. Normaal gesproken had een stampei makende Ech Nie dat soort naslagwerk onmogelijk gemaakt, maar nu heb ik gelukkig niemand die me op zit te jagen. Sterker nog, ik heb het werelderfgoed helemaal voor mezelf. (op een paar vissers na dan, maar die staan met hun waadpak een stuk verder in zee)
Het internet maakt me alleen niet veel wijzer. Ja, dat er behalve iridium ook tektieten in de laag zitten; glasachtige, gestolde bolletjes die na een meteorietinslag ontstaan zijn, maar die krijg ik uiteraard evenmin in mijn vizier. En dat de massa-uitsterving heel abrupt plaatsvond; en dat daardoor de overgang over heel de wereld, maar in het bijzonder in Stevns Klint, redelijk snel te identificeren valt, lees ik ook nog. Maar in de praktijk vind ik dat dus nogal meevallen.
Na de knal veranderde het leven voorgoed
Onwillekeurig dwalen mijn gedachten af naar het tektonische gebied van het Zwitserse Sardona, waar we ook eens op zoek gingen naar een magische lijn in het landschap. Het was een van de eerste keren dat Ech Leuk ons vergezelde en tevens een van de eerste keren dat ik vaststelde dat het voltooien van de queeste er met haar aanwezigheid niet makkelijker op was geworden. Ach die kleine meid; zij kon er toch ook allemaal niets aan doen. Lang had ik er nog over nagedacht haar wél mee te nemen op mijn weekje Denemarken, maar uiteindelijk had ik daar toch maar vanaf gezien; misschien iets teveel gedoe…
Teveel gedoe, dat was wat Ech Nie ook altijd zei, en waar ik steeds weer tegen in ging. Maar nou had ik dus zelf ook al zulke gedachtenkronkels. Ter mijn verdediging; ik stond er nu wel alleen voor, had een drukke planning van twee sites per dag en meende dat een kind van vijf de bijzondere en universele waarde van de afzonderlijke monumenten toch niet zou kunnen erkennen. Kwam nog eens bij dat dit weleens de enige keer kon zijn dat ik überhaupt nog in de gelegenheid was om op vakantie te gaan (want met de aftocht van Ech Nie aanstaande zou het er financieel in ieder geval niet beter op worden).
Elk einde heeft een nieuw begin
De klap en zijn naweeën betekende het einde voor ongeveer 75% van al het leven op aarde. De duisternis beperkte de aanwas van verse loten en daardoor verhongerden planteneters en kwamen roofdieren eveneens zonder prooien te zitten. De enigen die wisten te overleven waren klein van stuk, niet kieskeurig omtrent hun dagelijkse voedsel en in staat zich aan te passen aan de nucleaire winter.
Nadat de zon weer voorzichtig begon te schijnen, kwam de flora er met behulp van achtergelaten sporen en zaden vrij snel bovenop. De huidige plantenwereld verschilt dan ook niet heel veel ten opzichte van 66 miljoen jaar geleden, maar het dierenrijk veranderde daarentegen compleet. Daar waar destijds bloeddorstige reptielen de dienst uitmaakten, begonnen nu de zoogdieren de scepter te zwaaien. Doordat ze niet langer hoefden te vrezen voor T-rex en zijn kornuiten, groeide in de loop van miljoenen jaren hun omvang, aantal en diversiteit tot de indrukwekkende massa die het nu is.
Groeten uit Rotterdam
Veel van die evolutie is in de fossielrijke, eroderende klif van Stevns Klint af te lezen, maar aangezien ik het nog een beetje vroeg vind om op zoek te gaan naar nieuw leven, besluit ik dat maar te laten voor wat het is. In plaats daarvan laaf ik mezelf aan de helende krachten van de zon. Wanneer ik na een tijdje weer voldoende aangesterkt ben, hink-stap-spring ik over de stenen richting auto en maak me klaar om via het steile trappetje tegen de klif op te lopen. Net op dat moment ontwaar ik op de trapwang een zwart-witte voetbalsticker met de tekst; Groeten uit Rotterdam. Ik maak er een foto van en stuur hem naar het thuisfront. “Kut Hollanders” krijg ik als reactie.
“Ja vooral die Rotterdammers.”
“Nou inderdaad. Wel mooi daar, lijkt op Plitvice met al die kleuren.”
Plitvice was de eerste site die we samen bezochten. Dat ze daaraan denkt… Blijkbaar ben ik dus ook nog niet helemaal uit háár systeem. Ech Nie!
Ook wel eens Stevns Klint bezocht? Een klapper gemaakt of dinosauriërs de das omgedaan? Laat het ons weten in de reacties hieronder, we horen het graag!
Praktische informatie
De klif van Stevns Klint is een kleine vijftien kilometer lang en ongeveer veertig meter hoog. Bovenlangs loopt een pad dat je onder andere naar een vuurtoren (Stevns Fyr) leidt. Het natuurschoon is fraai, maar kan toch niet tippen aan de prachtige krijtrotsen van Mons Klint honderd kilometer verderop (en ook werelderfgoed)
Boekentip: de laatste lente van de dinosauriërs van Melanie During zoemt eveneens in op de dinosauriërs en de gevolgen van de Chicxulub meteoriet.
Adres: Højerup Bygade 30, 4660 Store Heddinge, Denemarken
Jaar van inschrijving: 2014
Officiële website: Stevnsklintexperience
Bezocht: 03-10-2025
Nummer: 234
Lees ook:
– Klimaatverandering in Messelgroeve leidt tot woede en wanhoop
Mooi stuk over Stevns Klint!
Dank je wel. Is ook een mooi wandelgebied. Weleens geweest?