Klimaatverandering in Messelgroeve leidt tot woede en wanhoop

“Je gaat onze levens toch niet weer op het spel zetten hè, Ech Wel?” roept een angstige Ech Nie onderweg naar Darmstadt. Al sinds onze dodemansrit naar Goslar vreest ze sneeuwbuien op Duitse autobanen (veel te glad) en vindt ze elke witte vlok er één teveel. “Nee schat, rustig maar, de Messelgroeve is vlakbij…”

“De Messelgroeve? We zouden toch naar de kerstmarkt gaan?”

“Ja, dat klopt. Maar eerst moeten we nog even wat opgegraven fossielen bekijken…”

Uitgestorven

Het onverwachte werelderfgoedbezoek is natuurlijk weer tegen het zere been van Ech Nie, (“Altijd weer dat achterlijke Unesco!”) maar als ik met aangetrokken handrem het parkeerterrein van de Messelgroeve opstuif, en de auto daardoor slippend een pirouetje draait, wordt ze helemaal pisnijdig. “Jezus Ech Wel, wat flik jij nou? Straks knallen we nog ergens tegenaan!”

“Welnee joh schat, het is hier zo uitgestorven als wat. Zelfs als ik zou willen, dan raak ik nog niks.”

Opwarming van de aarde is een zege

Ech Nie kan er niet om lachen. “Stomme sneeuw!”, moppert ze kwaad, en “achterlijke idioot!”

“Relax meissie. Een beetje sleetje rijden hoort er toch gewoon bij?”

“Het maakt mij anders doodsbenauwd, Ech Wel! Altijd weer dat gekke gedoe van jou. Echt, wat zal ik blij zijn als de opwarming van de aarde straks een feit is, dan hebben we tenminste nooit meer sneeuw…”

“Nou, kijk uit met wat je wenst, Ech Nie. Voor je het weet ligt hier weer een tropisch regenwoud…”

“Ja hoor, geloof je het zelf?”

Door globale opwarming ontstonden wereldwijde regenwouden

Omdat Ech Nie met die laatste opmerking duidelijk laat blijken geen weet te hebben van de gebeurtenissen tijdens het Eoceen, meen ik haar mijn stelling wat nader te moeten toelichten. “Vroeger, en dan bedoel ik ook écht vroeger, zo’n 56 miljoen jaar geleden, kreeg de wereld ook te maken met een globale opwarming. Vulkaanuitbarstingen en opborrelende methaanbubbels zorgden voor grote hoeveelheden broeikasgassen in de atmosfeer en deden de temperatuur stijgen naar een gemiddelde van 27 graden. Als gevolg daarvan bedekten tropische regenwouden het hele landoppervlak en gingen primitieve primaten de bossen bevolken.”

“Primitieve primaten?”

“Ja, oftewel de levensvorm waaruit ook de mens ontstond…”

De mens moet sterven of krimpen

“Zie je nou wel, zomerse temperaturen zijn alleen maar goed voor ons homo sapiens.”

“Nou, daar zou ik maar niet zo zeker van zijn, Ech Nie. Kijk maar eens naar dit fossiel.” We zijn inmiddels binnen in het bezoekerscentrum en staan voor een lichtgevende bak vol versteende overblijfselen. “Ik kan hier geen mens in ontdekken hoor, Ech Wel!”

“Dat komt omdat dit het skelet is van het oerpaard Eurohippus. En zoals je ziet is het niet veel groter dan dat van een doorsnee hond.”

“Ah, wat schattig. Een baby’tje?”

“Nee, schat dit was een volwassen exemplaar. Grote dieren konden namelijk niet zo goed tegen de hitte en stierven massaal uit. Alleen beesten die krompen wisten te overleven!”

“Oh…”

“Ja, dus voordat we met z’n allen de temperatuur nog wat verder opstoken, zou het wel aardig zijn als de mensheid ook even nadacht over de gevolgen daarvan. Uiteindelijk hebben we namelijk maar twee opties; het wordt ofwel de dood, of leven onder een rood met witte paddenstoel!”

In Eoceen wordt belangrijke stap in evolutie gezet

De schrik zit er meteen goed in bij Ech Nie. Zo somber was de toekomst haar nog niet geschetst. “Toch was het niet alleen maar kommer en kwel hoor, tijdens het Eoceen. Sterker nog, de periode staat bekend als de nieuwe dageraad.”

“De nieuwe dageraad?”

“Jazeker, het tijdperk stond immers ook aan het begin van een nieuwe wereld. Zo kregen primitieve primaten bijvoorbeeld ogen die niet, zoals te doen gebruikelijk, aan de zijkant van hun kop zaten, maar waarvan de kijkers zich naast elkaar in het aangezicht bevonden. Op die manier konden de dieren recht vooruit kijken.”

“Nou ja, dat was toch ook weer niet zo héél bijzonder?”

“Dat was een van de belangrijkste stappen in de evolutie, Ech Nie! Bovendien hadden de beestjes een grote teen en duim waardoor ze in staat waren van de ene boom naar de andere te slingeren. Best handig als de wereld uit louter bos bestaat.”

“Oh, nou je het zegt. Dit beestje heeft inderdaad wel wat weg van een aap.”

Halfaapje Ida bleef goed bewaard

“Dat is Ida, schat. Vernoemd naar de dochter van haar ontdekker. In 2009 dacht men met dit schepsel zelfs de missing link tussen aap en mens te hebben gevonden. Helaas bleek dat bij nader inzien toch niet het geval, maar desondanks blijft ze natuurlijk een prachtige verschijning. Zelfs haar maaginhoud is nog zichtbaar.”

“Nou mooi hoor, het lijkt wel of ze tussen twee velletjes papier is geperst. Je weet wel, zoals je vroeger droogbloemen maakte.”

“Daar heeft het inderdaad wel iets van weg ja. Komt doordat de Messelgroeve in het Eoceen een diep kratermeer was. (ontstaan na een van bovengenoemde vulkaanuitbarstingen) Toen ons dierbare primaatje dus verdronk, en naar de zuurstofloze en kleiachtige bodem zakte, verging ze niet, maar raakte ze bedekt onder een dun laagje sediment. Toen er vervolgens ook nog eens miljoenen jaren aan (water)druk overheen gingen, ontwikkelde ze zich tot een mooie beeltenis in oliehoudende kleisteen.”

Opmerkelijke fossielen Messelgroeve

“Oliehoudende kleisteen?”

“Ja inderdaad. De prehistorische kleibodem werd in de loop der jaren omgevormd tot een oliehoudend gesteente. Een resultaat dat, toen het eenmaal eind 19^e eeuw werd ontdekt, al snel leidde tot de exploitatie van het spul en de vondst van een eerste krokodil.”

“Een krokodil? In Duitsland? Het moet niet gekker worden…”

“Nou dat werd het wel hoor. In de afgelopen anderhalve eeuw wist men zo ongeveer een heel Eoceens ecosysteem boven water te halen. Daaronder bevonden zich, naast duizenden perfect geconserveerde vissen, vogels en insecten, ook exoten als miereneter, buidelrat, kolibrie, papegaai en struisvogel; van sommige waren zelfs huid, kleur en veren nog zichtbaar.”

“Nou, nou…”

“Ja ja. En helemaal spectaculair werd het met de vondst van een driedelige voedselketen in één enkel fossiel (een slang bleek een hagedis te hebben verorberd en die had op zijn beurt weer een kever in zijn maag) en een stelletje schildpadden dat tijdens de liefdesdaad in steen was gevangen.”

Waar zijn de fossielen te zien?

“Maar waar liggen al die oude lijken dan, Ech Wel. Ik zie ze hier nergens?”

“Dat komt omdat de meeste in het Senckebergmuseum te Frankfurt en het Landesmuseum te Darmstadt zijn opgeslagen. Beide musea liggen dichtbij de vindplaats en konden de fossielen op een verantwoorde wijze conserveren. Daarnaast bestaat er ook nog de mogelijkheid om aan de hand van een gids zelf in de kuil te gaan spitten.”

“Maar dat gaan we nu toch niet doen zeker?”

“Nee, dat kan niet in de winter schat. Gelukkig is er nog wel een observatiedek zodat we even in de put kunnen kijken.”

Jammer genoeg blijkt dat laatste behalve kansloos ook een behoorlijke vergissing…

Sneeuw

Eenmaal buiten herinnert Ech Nie zich ineens weer hoe gevaarlijk sneeuw is (inmiddels ligt er een pak van vijf centimeter) en twijfelt ze opnieuw over de voordelen van een winterseizoen. “Ik weet het niet hoor, Ech Wel. Met een warme aarde hoef je je in ieder geval nooit om gladde wegen te bekommeren.”

“Misschien niet, maar zonder sneeuw wordt de kerstmarkt er ook niet gezelliger op…”

“Oh ja, de kerstmarkt. Ik denk niet dat we daar nog naar toe kunnen, hoor. Dan komen we ech nooit meer aan in Rotterdam.”

Naar de kerstmarkt in Darmstadt

“Hoezo niet? We hebben nou toch winterbanden onder de auto? Bovendien kent Darmstadt niet alleen een kerstmarkt, maar ook een toekomstig werelderfgoed wat bezocht moet worden…”

Om de een of andere vage reden heft Ech Nie bij het horen van die woorden de handen wanhopig ten hemel en jammert met ingehouden woede over “stomme sneeuw!” en “achterlijke idioot!”

Het zal wel tijd zijn om te gaan, denk ik. En dus stuiven we even later, vol gas, al driftend, en met ware doodsverachting naar het werelderfgoed Mathildenhöhe en de kerstmarkt van Darmstadt. Ech Wel!

Ook wel eens fossielen uit de Messelgroeve bestudeerd, je druk gemaakt over het klimaat of je vrouw tot wanhoop gedreven? Laat het ons weten in de reacties hieronder, we horen het graag!

Praktische informatie

Adres: Roßdörfer Strasse 108, D-64409 Messel, Duitsland
Jaar van inschrijving: 1995
Officiële website: Grube-Messel

Lees ook:

– Onze vader heeft niks met homo’s uit Atapuerca
– In tektonisch gebied Sardona staat de wereld op zijn kop
– Erosie van Jurassic Coast bewees imperfectie van Gods schepping