Op zoek naar verlichting bij de tempels van Sukhothai

Ech Nie houdt niet van reizen. Ze ziet overal gevaar, krijgt stress bij elke tegenslag en haat het geringste oponthoud. Helemaal erg vindt ze vluchten naar exotische oorden. Daar waar alles anders is. Dan bevindt ze zich ver buiten haar comfortzone en beschouwt ze elk uitje als een ware martelgang. Toen ik haar dus op zeker moment richting Azië wilde bewegen, kostte me dat behoorlijk wat overredingskracht. “Is het nou eens een keer klaar met dat gejank van jou? Wij zijn hier bezig met een wérelderfgoedqueeste, Ech Nie. Dan kan je niet volstaan met enkel Europese tripjes!”

Hoe kom je bij Historisch Park Sukhothai?

Na haar schoorvoetende fiat begon uiteraard het gezeik. Op de vlucht naar Thailand kneep ze hem (mij dus) voortdurend omdat ze meende dat we elk moment konden neerstorten, in de tuktuk maakte ze zich de hele tijd druk over de minimale bescherming die het vehikel bood in het geval van een ongeluk, de auto vond ze levensgevaarlijk omdat Thai gewoon zijn op de snelweg U-bochten te maken en de trein spoorde natuurlijk bij voorbaat al niet. Gelukkig kon ik haar in het Historisch Park Sukhothai geruststellen met de mededeling dat het boeddhistische pad hier doorgaans per fiets wordt afgelegd.

Theravada-boeddhisme wordt staatsgodsdienst

Sukhothai geldt als de bakermat van de Thaise beschaving. In 1238 werd het de eerste hoofdstad van het land, het Thaise alfabet vond er zijn oorsprong en op het gebied van kunst en (religieuze) architectuur beleefde het daar zijn hoogtijdagen. Sukhothai was tevens de plaats waar de Thaise koning het Theravada-boeddhisme als staatsgodsdienst introduceerde.

“Het therawat?”

“Theravada. De stroming binnen het boeddhisme die gezien wordt als de meest zuivere heilsleer, de traditie van de ouderen. Volgens zijn volgelingen benadert theravada het dichtst de oorspronkelijke ideeën van Boeddha.

Tempel Wat Mahathat

Op ons pad naar verlichting is Wat Mahathat de eerste stop.

“Wat?”

“Wat Mahathat. Dat is Thais voor tempel van het grote relikwie. In de hoge chedi met lotusknop werden een haarlok en enkele nekwervels van Boeddha bewaard.”

“Ga je weer de hele tijd moeilijke woorden gebruiken, Ech Wel? Wat is nou weer een chedi?”

“Dat bolvormige bouwwerk met die puntige kegel er bovenop.”

Symboliek van de chedi

De chedi bestaat uit drie gedeelten; een vierkante, getrapte basis, een koepelvormig midden en een conische spits. De drie delen refereren aan de drie sferen waaruit volgens de boeddhistische leer de kosmos bestaat; de wereld van Verlangens, (waar wij mensen in leven) de wereld van de vormen en de wereld zonder vormen. Volgens velen is in de serene constructie bovendien een mediterende Boeddha te herkennen. Het platform zou zijn troon zijn, de treden daarboven zijn gekruiste benen, de bolling vertegenwoordigt zijn lichaam, de basis van de spits zijn hoofd en de punt zijn kroon.

“Nou, ik zie het niet hoor.”

31 hemelen en 3 werelden

“Daarnaast zou elk afzonderlijk onderdeel van het monument naar een specifiek aspect van de boeddhistische leer verwijzen. Zo staan de drie treden van het fundament bijvoorbeeld voor de drie juwelen van het geloof; Boeddha (de stichter), Dharma (de leer) en Sangha, (de spirituele gemeenschap) en vertegenwoordigen de 31 ringen rond de top de 31 verschillende hemelen die het boeddhisme onderscheidt.”

“31 hemelen?”

“Ja, veel hè? Ze worden ook wel bestaansniveaus genoemd omdat de meesten slechts door meditatie te bereiken zouden zijn. Ze bevinden zich in de drie eerder genoemde werelden.”

“31 hemelen in 3 werelden?”

“Ja, en om het makkelijk te houden hebben ze allemaal een eigen god, deva genoemd.”

Verlossing is het streven

Leven is lijden, constateerde Boeddha. Verdriet en angst voeren de boventoon in ons vergankelijke bestaan en maken het verblijf op aarde tot een ware nachtmerrie. Omdat we bovendien ontelbare keren worden herboren, is het lijden voor ons mensen helaas niet van voorbijgaande aard. Verlossing uit deze vicieuze cirkel is daarom noodzakelijk.

“Wat een onzin.”

“Nee, dat is de waarheid, Ech Nie. De éérste waarheid om precies te zijn.”

Vier edele waarheden van het boeddhisme

In totaal onderscheidde Boeddha vier edele waarheden. Ten eerste dat het leven lijden was, ten tweede dat begeerte en onwetendheid de oorzaak waren, (Volgens hem leidden eindeloze verlangens en gebrek aan kennis tot frustraties en ontevredenheid) ten derde de wetenschap dat verlossing voor iedereen binnen handbereik lag en als laatste de methode waarmee bevrijding gerealiseerd kon worden.”

“Oh ja, hoe dan?”

“Door het achtvoudige pad te bewandelen.”

Het achtvoudige pad van het boeddhisme

Terwijl wij verder fietsen, wijs ik Ech Nie de weg naar Verlossing:

1. Juist inzicht, het correct begrijpen van de vier edele waarheden
2. Juiste intenties, betoon mededogen, welwillendheid en geweldloosheid
3. Juist spreken, niet liegen, beledigen of onzinnig praten
4. Juist handelen, afzweren van moord, diefstal en seksueel wangedrag
5. Juist levensonderhoud, breng je medemens geen schade toe door bedrog, hebzucht of handel
6. Juiste inspanning, ontwikkel geest en bewustzijn door middel van meditatie
7. Juiste aandacht, eerbiedig lichaam en gevoelens
8. Juiste concentratie, focus, vermijd afleiding en leer door ervaring en inzicht

Actieve beoefening zal je uiteindelijk uit desamsara voeren, de eeuwige kringloop van geboorte, dood en wedergeboorte

Tempel Wat Si Sawai

De tweede tempel die we aandoen is de tempel van de mango’s (Wat Si Sawai.) In boeddhistische mythen, de jataka’s, speelt de zoete vrucht een belangrijke rol. Zo wordt er gezegd dat het fruit wensen kan laten uitkomen, dat het geluk en vruchtbaarheid brengt en dat een geschonken mango een teken van vriendschap is. Toen Boeddha dan ook een complete mangoboomgaard cadeau kreeg, betekende dat heel veel voor hem. Hij verrichtte zijn grootste wonderen in de nabijheid van een mangoboom.

“En wie zijn die figuren op de chedi, Ech Wel?”

“Dat is geen chedi, Ech Nie, maar een prang. Voordat Sukhothai hoofdstad van de Thai werd, behoorde het toe aan de Khmer uit Angkor Wat. En die gasten waren geen boeddhisten maar aanhangers van het hindoeïsme.”

Mythologische figuren in boeddhisme en hindoeïsme

“Dus dit is een hindoetempel?”

“Wás een hindoetempel. De Thai hebben hem later omgebouwd tot boeddhistisch heiligdom. Omdat het boeddhisme en hindoeïsme mythologisch dicht bij elkaar liggen, hebben ze de hindoeïstische goden op de prang laten staan.”

“Oh, okee wijsneus, en welke goden staan er dan op de práng?

“Dat zijn een meerkoppige naga, de god van de dood en de tijd, genaamd kala en makara het zeemonster. En even zodat je het weet; hindoes associeerden de mango met kennis en wijsheid.”

Element water is bron van leven

Na weer even op de pedalen te hebben gestaan, arriveren we vervolgens bij de tempel van de zilveren vijver (Wat Traphang Ngoen). Toepasselijk want de tempel ligt op een eilandje omgeven door spiegelend water. In de oudheid was men ervan overtuigd dat het universum uit vier elementen bestond (aarde, water, vuur en lucht) en Boeddha vormde daarop geen uitzondering. Hij verkondigde dat de vier elementen in elk materieel voorwerp van onze fysieke wereld vertegenwoordigd waren.

In de chedi staat de vierkante basis voor aarde, het bolvormige midden voor water, het platform waarop de punt rust voor vuur en de spits voor lucht. Net als in het christendom hadden de elementen ook voor boeddhisten een symbolische betekenis. Water stond daarbij voor de bron des levens. Het werd gelinkt aan het vrouwelijke en vruchtbaarheid, en daarom gaven de kunstenaars van Sukhothai het midden van de chedi ronde welvingen. De vorm zou niet alleen verwijzen naar de baarmoeder maar ook naar een ei en zaad.

De zuiverheid van de lotusbloem

“Bijzonder interessant Ech Wel, maar wat sta je nou de hele tijd bijdehand met je vingers te doen?”

“Dat is een mudra, Ech Nie. Boeddha sprak namelijk niet alleen met zijn tong, hij was net zo veelzeggend met zijn gebaren. Wanneer hij een cirkel maakte met de toppen van duim en wijsvinger dan gaf hij aan dat hij in de onderwijsmodus stond…”

“Zoals jij nu dus.”

“Inderdaad. En let even op, want wat ik nu ga zeggen is heel belangrijk. Zoals je ziet heeft ook deze chedi een lotusknop in de top. De bloem symboliseert in het boeddhisme zuiverheid. Ze dankt haar status aan de manier van opgroeien. Vanuit het slijk ontkiemt ze in het moeras, vervolgens baant ze zich door de duisternis een weg naar het licht en uiteindelijk ontpopt ze zich onbezoedeld tot een prachtige bloem die boven de modderige wateren van verlangen en gehechtheid zweeft.”

“Klinkt nogal zweverig, Ech Wel…”

“Boeddhisme gaat over loslaten, Ech Nie.”

Onthechten is de weg naar geluk

De tempel van de Grote Wind (Wat Phra Phai Luang) is de volgende op het programma. Het werelderfgoed Sukhothai bestaat uit vijf gedeelten; de ommuurde oude stad en daarbuiten het noorden, westen, zuiden en oosten. Veruit de interessantste overblijfselen bevinden zich in de oude stad, maar voor dit heiligdom moeten we maar liefst een halve kilometer richting noorden fietsen.

Al stoempend op de trappers vertel ik Ech Nie over de kunst van het loslaten. “Omdat volgens de boeddhistische leer verlangen tot lijden leidde, beweerde Boeddha dat innerlijke vrede alleen door onthechting bereikt kon worden. Zijn theorie was dat pijn, illusies, geluk, liefde, idealen, etc. slechts boeien waren die ons ketenden aan een leven van verdriet. Wanneer wij echter deze processen wisten los te laten, en de begeerte overwonnen, dan zouden iedereen in vrijheid kunnen bestaan.”

Altijd bestaat niet, aan alles komt een eind

“Jaja…”

“Ja. Maar goed. Dat is het boeddhisme. De tempel van de Grote Wind is nog van voor die tijd, toen de Khmer hier het hindoeïsme beoefenden. Ooit vormde deze tempel het spirituele centrum van Sukhothai maar helaas is hij nu vervallen tot een grote verzameling van half verruïneerde, bakstenen plateaus en verweerde zuilen. Eeuwig zonde natuurlijk.”

“Ach, niet zo sip Ech Wel, er is een tijd van komen en een tijd van gaan.”

“Dat is waar, Ech Nie. Je begint het boeddhisme al aardig door te krijgen. De Dharma zegt ook al dat aan alles een eind komt. Zelfs Sukhothai had niet het eeuwige leven. In de tweede helft van de 14e eeuw verloor het zijn onafhankelijkheid aan het nieuwe Thaise koninkrijk Ayutthaya en in de 16e eeuw werd de stad helemaal verlaten. Pas in de 19e eeuw vond men zijn ruïnes onder de jungle terug.”

Tempel Wat Si Chum

Een eindje verderop staat de tempel van de Bodhiboom (Wat Si Chum), een van de meest bijzondere tempels van het historische park. “Om te ontsnappen aan het kringloopbestaan van ontelbare wedergeboortes besloot Boeddha op zeker moment onder een Bodhi-boom plaats te nemen en daar net zo lang te blijven zitten totdat hij verlichting had gevonden. Toeval of niet, maar met het opkomen van de zon was het magische moment daar, Boeddha ontwaakte. Verheugd over deze blijde gebeurtenis raakte hij met zijn rechter vingertoppen de grond aan en riep hij de aarde op als getuige…”

“Oh, is dat wat die hier aan het doen is…”

“Dat is inderdaad hier uitgebeeld.”

“En waar zijn die goudgelakte nagels voor?”

“Die hebben te maken met het boeddhistische geloof dat het plakken van bladgoud op een heilig beeld geluk brengt in een volgend leven. Maar buiten dat, het goud staat symbool voor de verlichte Boeddha. Een volledig verwezenlijkt persoon die met zijn stralende bewustzijn de wereld meer glans geeft.”

Spaak in het wiel steken

Ik wil Ech Nie nog vertellen over de geheime ruimte die men gebruikte om Boeddha zogenaamd te laten spreken, maar mevrouw zit alweer met haar voeten in de beugels van haar stalen ros. “Ja, Ech Wel, een beetje doorknallen alsjeblieft. We hebben nog een lange weg te gaan…”

“Eigenlijk denk ik dat het beter is als we het hier maar bij laten zitten, Ech Nie. Wielrennen is geloof ik niet helemaal mijn ding.”

“Hè, wat? Hoezo?”

“Het is mij inmiddels duidelijk dat verder koersen niet tot verlossing leidt…”

“Nou ja zeg. Wat is dit nou weer? We hebben nog geeneens vijf kilometer gefietst!”

Op zoek naar verlichting

“Kan wel zijn, maar ik ben d’r klaar mee. Ik zoek mijn verlichting wel in een Singha biertje.”

“Meen je dat nou echt?”

“Ja, natuurlijk. Boeddha heeft het toch zelf gezegd? Een mens moet leren te onthechten. Dat doe ik dan maar door dit rijwiel los te laten. Teveel binding met je zadel is trouwens ook niet goed voor het zitvlees.”

“Ik word niet goed. Ga je nou lopen janken over een beetje zadelpijn?”

“Een beetje? We zitten inmiddels ver buiten mijn comfortzone hoor. Het doet hartstikke zeer!”

“Ja, had je maar naar mij moeten luisteren; reizen is lijden. Ech Wel!”

Ook wel eens het Historisch Park Sukhothai bezocht? Aanhanger van het boeddhisme of verlost van zadelpijn? Laat het ons weten in de reacties hieronder, we horen het graag!

Praktische informatie

Sukhothai is een welkome stop op de weg van Bangkok naar Chiang Mai. (twee steden die bijna iedere bezoeker van het land aandoet) Wij reisden per trein (vanuit Ayutthaya) naar de Thaise tempelstad en zouden dat (ondanks de eerdere bezwaren van Ech Nie) een ieder kunnen aanraden. Niet alleen is het een comfortabele manier van verplaatsen, onderweg bleek zelfs dat het gekochte kaartje inclusief Thaise lunch was! Uitstappen doe je in de stad Phitsanulok en vanaf daar is het nog een uurtje met de taxi (of bus).

Verblijven deden wij in het Thai Thai Sukhothai Guesthouse, en ook dat is een aanrader. Het resort heeft goede bedden (een zeldzaamheid in het land van de glimlach), ligt 1.5 km van het werelderfgoed af (je fietst er zo naar toe) en is in het bezit van een zwembad (wel zo lekker na een lange reis)

Fietsen zijn te huur vlakbij de ingang van het historische park.

Adres: หมู่ที่ 3 498/12 Mueang Kao, Mueang Sukhothai District, Sukhothai 64210, Thailand

Jaar van inschrijving: 1991

Lees ook:

Over symboliek in het christendom
– Kathedraal van Chartres wordt omringd door mythen en mysteries

Over het overreden van Ech Nie
– Een queestie van kiezen, vliegen we ver of blijven we thuis?