Het was een paar jaar na het Romeinse echec in het Teutoburgerwoud dat de Cheruskische broeders Arminius en Flavus elkaar troffen; met het water van de Wezer tussen hen in roemde de verrader Flavus luidkeels de grootsheid van Rome, de rijkdom van de keizer en de rechtschapenheid van zijn meesters (ze hadden hem ruimschoots gecompenseerd voor een in de strijd verloren gegane oog en zouden, indien hij zich overgaf, óók Arminius rijkelijk belonen) maar aan de andere kant klonk het schamper; “Nooit zal een geldbedrag hoog genoeg zijn om mij tot slaaf van Rome te maken; ik heb de heilige plicht het vaderland en de vrijheid te verdedigen, en dat zal ik doen ook. In naam van onze moeder en de goden van Germanië!”
“Okee…”
“Jahaa Ech Nie, dat is nog eens ferme taal hè?”
“Nou inderdaad.”
“En dat vonden de erfgenamen van Arminius nou ook. Eeuwenlang zouden zij de loftrompet over zijn heldendaden steken.”
Arminius verslaat Romeinen in Teutoburgerwoud
Arminius grootste moment van faam was zijn legendarische overwinning op drie Romeinse legioenen in het Teutoburgerwoud, een zege waarbij de Romeinen liefst 20.000 man verloren. Veel historici menen dat de knappe triomf (mede) mogelijk gemaakt werd door de ervaring die Arminius in zijn verleden als commandant van Romeinse hulptroepen (cohorten) had opgedaan.
“Hè?”
“Ja dat was in die tijd heel gewoon, dat overwonnen stammen in het leger van de voormalige vijand werden opgenomen.”
“Oh?”
“Ja maar in het geval van Flavus en Arminius kwam het voort uit hun vroegere gijzelneming. Zij waren reeds op jonge leeftijd als onderdeel van een overeenkomst tussen de Cherusken en de Romeinen aan laatstgenoemden uitgeleverd en hadden daarna van hun gijzelnemers een klassieke opvoeding gekregen. Ze leerden er Latijn, maakten zich de cultuur eigen en genoten naar verloop van tijd dus ook een opleiding in de krijgskunst.”
Arrogantie breekt Romeinen op tegen eerzame Germanen
Arminius schopte het uiteindelijk tot ridder, een hoge status binnen het Romeinse Rijk, waarboven alleen nog senatoren stonden. In zijn rol als legeraanvoerder maakte hij zich verder zo verdienstelijk dat de Romeinen van hem verwachtten dat hij bij terugkeer naar zijn geboortegrond de plaatselijke gouverneur Varus zou helpen bij het verder romaniseren van de woeste Germanen. Helaas voor Varus deed Arminius precies het tegenovergestelde.
“Ja hij stak hem een mes in de rug.”
“Nou eigenlijk zegt de legende dat Varus zich in zijn eigen zwaard wierp toen hij zijn drie legioenen afgeslacht zag worden, maar inderdaad, Arminius’ arglistige aanval werd hem door de Romeinen niet in dank afgenomen. Zij beschouwden zijn actie als hoogverraad.”
“Dat was toch ook zo?”
“Hmmm, Varus had zich eerder al onmogelijk gemaakt door, tegen de afspraken in, de Germanen zware belastingen en Romeins recht op te leggen, maar buiten dat, de inhalige generaal had natuurlijk nooit zo hoogmoedig het Teutoburgerwoud moeten binnenmarcheren. Zeker niet omdat hij van tevoren al gewaarschuwd was dat Arminius diverse stammen bij elkaar had gebracht en er op uit was hem pootje te lichten.”
Bataven rebelleren tegen Romeinen
Smadelijk en vernederend, zo voelde het verlies in Rome, en daarom werd menig strafcampagne tegen de barbaren ondernomen om de rampzalige Varusslag te wreken. Bij een van die gevechten kwamen de broers Flavus en Arminius tegenover elkaar te staan, zoals hierboven beschreven, maar tot een doorslaggevende overwinning kwam het ook toen niet. Weliswaar boekten de Romeinen enige successen maar de bloederige smaak van het Teutoburgerwoud wisten ze eigenlijk nooit helemaal weg te spoelen. Toen enkele decennia later de Bataafse Opstand uitbrak, werden oude wonden opnieuw opengereten. Wéér waren het voormalige bondgenoten die zich tegen hen keerden (hun leider Civilis had in het Romeinse leger gediend) en wéér betaalden twee legioenen daarvoor de hoogste prijs.
‘Maar hoezo kwamen die Germanen dan weer in opstand, wilden ze geen beschaving of zo?”
“Jawel, tuurlijk wel. Maar hun grootste goed was hun vrijheid, en die lieten ze zich niet zomaar afpakken. Zij voelden zich geknecht door de Romeinen en, erger nog, in hun eer aangetast.”
Bataven veroveren Xanten
Vanuit het Rijnland rukten de Bataven snel op. Nijmegen viel, Keulen werd onder de voet gelopen en in Trier (de belangrijkste Romeinse stad boven de Alpen) besloten inwoners zich bij de barbaarse troepen aan te sluiten. Hun grootste prestatie was echter de verovering van Xanten, de legerplaats van waaruit de Romeinen rond het begin van de jaartelling Germanië hadden willen inlijven. De Romeinse geschiedschrijver Tacitus schreef over deze gebeurtenis;
Voor de belegerden ging het om trouw of hongersnood, eer of oneer. Maar uiteindelijk waren de ontberingen zo gruwelijk dat zij hun stralende roem bezoedelden door rebellenleider Civilis te verzoeken hun leven te sparen.
Civilis toonde zich gevoelig voor de smeekbeden en beloofde de legionairs een vrijgeleide uit het kamp; maar de heren hadden hun stellingen nog niet verlaten of ze werden tot de laatste man over de kling gejaagd.
“Fijne jongens die Germanen.”
“Ja met die misdaad vond ook Civilis dat ze hun trouw hadden gebroken.”
Romeinen bouwen Limes Germanicus
De Bataafse victorie kon deels worden gekraaid omdat de Romeinen thuis met een burgeroorlog te kampen hadden. De wrede en verdorven keizer Nero was net overleden en daarna brak er een gewapend conflict uit over wie hem mocht opvolgen. Toen dat pleit echter was beslecht, stelde het Romeinse leger snel orde op zaken. De Bataven werden teruggedrongen en niet veel later zagen ze zich gedwongen een nieuw verbond aan te gaan.
Heel lang duurde de rust niet, want in de jaren tachtig volgden nog twee opstanden van weer twee andere stammen, maar toen ook die waren neergeslagen verklaarde de toenmalige keizer Domitianus dat Germanië eindelijk door hem was onderworpen. Om het veroverde gebied tegen de barbarij te beschermen gaf hij opdracht de landgrenzen danig te versterken.
“En dat was het sein om de Saalburg te bouwen?”
“Precies. Als onderdeel van de Limes Germanicus (de naam verwijst naar de keizer die als dubbele triomfator de erenaam Germanicus had aangenomen) was het in eerste instantie nog een redelijk eenvoudige, aarden schans maar geleidelijk aan werd dit uitgebouwd naar een stenen fort van 147 x 221 meter.”
Ongenaakbare status Romeinse Rijk brokkelde gestaag af
Zoals altijd gingen de Romeinen bij het bouwen van hun fort niet over een nacht ijs. Zo ommuurden ze het ruim drie hectare grote terrein volledig, stapelden ze die stenen bijna vijf meter hoog op, lieten ze de vier poorten van het complex door twee wachttorens bewaken en omringden ze het geheel met twee brede grachten. Het garnizoen van ongeveer vijfhonderd man dat er lag gelegerd had middels aquaducten de beschikking over stromend water en net buiten de hoofdpoort was een badgebouw geconstrueerd.
“Tsjongejonge, dat ze dat allemaal nodig hadden om zich een paar besnorde wilden van het lijf te houden…”
“Ja maar dat had er volgens Romeinse historici ook mee te maken dat Rome in de loop van de 1e eeuw wat van het rechte pad was afgedwaald. Eerst had je natuurlijk al die arrogante Varus die wel even het Overrijnse zou annexeren, toen ontstond er een hoop gedoe rondom de dramatische keizer Nero en de strijd om zijn opvolging, die de Bataven in staat stelde zoveel onrust te veroorzaken, en tenslotte kreeg je die zelfingenomen despoot Domitianus die overal in het Rijk zilveren en gouden sculpturen liet oprichten zodat de mensen hem konden eren voor overwinningen die hij niet eens had behaald.”
Keizer Domitianus belichaamt decadentie Romeinen
“Pardon?”
“Ja in overgeleverde Romeinse manuscripten beweerde men zelfs dat hij in Germanië helemaal geen oorlog had gezien. Dat kon ook niet, want meneer had het veel te druk met het rekruteren van jongens en meisjes die bij hem in bed de lovetrompet konden blazen. En voor wat betreft de weinige zeges die wél werden behaald; die stelden allemaal niet zoveel voor. Ze waren volgens diezelfde kroniekschrijvers vooral onnodig en duur. Dat hij er niettemin prat op ging de Germanen te hebben verslagen (een leugen) had met zijn onmetelijke eigendunk te maken. Niet voor niets liet hij zich als dominus et deus (meester en god) aanspreken.”
“Een kwaaltje waar wel meer keizers in de geschiedenis last van hadden toch?”
“Ja vanaf de tijd van Nero was dat schering en inslag, maar Domitianus spande toch zeker de kroon. Hij grossierde in wilde braspartijen, spendeerde kapitalen aan bouwwerken ter meerdere eer en glorie van hem en zijn familie, liet de hofhouding zijn prachtige kleren prijzen als die weer eens naakt door de gangen van zijn paleis achter de zoveelste blonde stoot aanjaagde en bekostigde zijn liederlijke leventje bij voorkeur door het uit de weg ruimen van lastige, vermogende senatoren.”
“Dat bedoel ik, het is altijd wat met die tirannen…”
“Niet normaal. Wat dat betreft konden de Romeinen nog heel wat van de Germanen leren.”
Germanen werden sterker door strijd
Volgens Tacitus hielden de Germanen zich in het Noorderland niet bezig met politiek gekonkel, mooipraterij of overspel. Daar werd nog rechtgesproken op openbare bijeenkomsten, nam men de huwelijkstrouw serieus en raakte men niet verblind door de verlokkingen van glimmend edelmetaal.
“Alleen waren ze zo onbetrouwbaar als de neten en gingen graag op rooftocht.”
“De Romeinen vonden ze vals en onbeschaafd ja, maar dat vonden ze van iedereen die niet naar hun pijpen dansten. En die plunderingen waren niet om goud of zilver te vergaren, maar om het eigen gezin te kunnen onderhouden. Germanen moesten nou eenmaal ook eten, en zij zagen meer brood in de jacht of het stelen van andermans varkens, dan in het verbouwen van gewassen.”
“Je doet nou net of het rippen van andermans dieren een nobele daad was.”
“In zekere zin was het dat ook, voor de familie althans. Maar al dat knokken maakte hen ook tot kundige krijgers natuurlijk, vandaar dat ze het de Romeinen zo lastig konden maken. Bovendien verhoogde het hun status binnen de clan.”
“En dat was belangrijk?”
“Uiteraard, de clan was hun alles. Voor de stam was men altijd bereid de wapens op te pakken.”
Germanen waren autochtoon en puur
Daar bovenstaande vrouwlief niet helemaal overtuigde van het edele karakter der Germanen (“wat een primitieve pummels!”) vervolg ik: “Ze waren onbedorven Ech Nie. Puur. Tacitus had gezien dat zij zich niet hadden gemengd met andere volken en dat ze volledig autochtoon waren. Volgens hem viel dat ook gemakkelijk te verklaren want hij kon zich niet voorstellen dat een verstandige Afrikaan of Aziaat zich ooit in die kille, noordse woestenij zou willen vestigen. Daar woonde je echt alleen maar als je er geboren was. Anders niet.”
“Nou dan had die geen erg vooruitziende blik…”
“Valt wel mee hoor. Tweeduizend jaar geleden lag Noord-Europa nog aan het einde van de wereld en was het hier vooral koud en grimmig. Pas in de 16e eeuw zetten de eerste vluchtelingen hier voet aan wal. Tot groot verdriet van menig Germaan mag ik wel zeggen.”
Terug naar het zuivere bloed uit Tacitus’ tijd
Na Napoleon en het uiteenvallen van het duizendjarige Heilige Roomse Rijk der Duitse natie keken gekrenkte Duitsers met weemoed terug naar die goede oude tijd, toen de oude Germanen er wél in geslaagd waren een oppermachtige vijand van zich af te slaan. Volgens hen kon de expansie van het Romeinse Rijk destijds alleen gestopt worden doordat het Duitse volk in die tijd nog krachtig en raszuiver was. Precies zoals Tacitus had gezegd. Alleen had er vanaf de 16e eeuw vermenging met andere volken plaatsgevonden, waardoor het Duitsdom verzwakt was geraakt en de vijand kans had gezien het roemrijke vaderland lafhartig te overrompelen. Om een herhaling van deze tragedie in de toekomst te voorkomen moest men dus zo snel mogelijk terugkeren naar de traditionele zeden van weleer.
“O jee, dit belooft niet veel goeds.”
“Nee vanaf nu wordt het een beetje eng inderdaad. Want terwijl Duitse nationalisten de teksten van Tacitus begonnen te combineren met moderne inzichten over beschaving en de eeuwige rassenstrijd die op aarde woedde, ontwikkelden professoren de theorie dat verschillen in ontwikkelingspeil te maken hadden met het gehalte aan zuiver bloed wat bij mensen door de aderen stroomde. Zij hadden het idee: hoe zuiverder, hoe beter.”
“Wat een onzin.”
“Ja maar in die tijd een standpunt dat in alle ernst werd onderzocht.”
Veredel Duitsers tot Germanen
Tacitus’ epistels werden beschouwd als een accuraat verslag van de voorchristelijke Duitse geschiedenis. Daarbovenop geloofde men dat al wat hij had beschreven over loyaliteit, moed, eerzucht, krijgslust enzovoort de typische karaktereigenschappen van de oer-Germaan behelsde. Hetzelfde gold voor zijn uiteenzettingen over het uiterlijk: de rijzige gestalte, atletische bouw en rossige of blonde kruin zouden een secure weergave van de Germaanse fysionomie zijn.
Dat niet elke Duitser aan die specifieke trekken voldeed viel te wijten aan de gestage stroom allochtonen die de Germaanse gemeenschap waren binnengedrongen. Zij hadden het zuivere, blanke bloed bezoedeld en het uitverkoren volk gedegenereerd. Om te voorkomen dat het blonde heldenras zou uitsterven droegen wetenschappers de optie aan om door middel van veredeling Duitsers weer tot Germanen te maken.
“Veredeling?”
“Ja je weet wel, zoals je ook met planten doet. Je selecteert diegenen met de gewenste eigenschappen, kruist ze, en creëert zo een verbeterd ras.”
Das ist der Teutoburger Wald
Das ist der Teutoburger Wald,
Den Tacitus beschrieben,
Das ist der klassische Morast,
Wo Varus steckengeblieben.Gottlob! Der Hermann gewann der Schlacht
Die Römer wurden vertrieben
Varus mit seinen Legionen erlag
Und wir sind Deutsche geblieben!
“Ik ken geen Duits Ech Wel, kan je het even vertalen?”
Dat is het Teutoburgerwoud
Door Tacitus beschreven
Dat is het klassieke moeras
Waarin Varus vast bleef klevenGodzijdank! Hermann won de slag,
de Romeinen werden verdreven
Varus en zijn legioenen bezweken,
en wij zijn Duitsers gebleven!
Maarten Luther verduitst Arminius tot Hermann
In de 16e eeuw, kort nadat Tacitus’ boek Germania in het klooster van Corvey werd teruggevonden, werd Arminius door de recalcitrante dominee Maarten Luther tot de eerste Duitser uit de geschiedenis bestempeld.
“Oh we zijn weer terug bij Arminius begrijp ik? En wat had Luther met hem?”
“Ja zo gaat dat in Duitsland, die gasten vallen altíjd terug op Arminius. En dat was dus ook met Luther. Hij zag in hem een medestrijder. Gelijk de protestante prediker zich manhaftig verzette tegen de pronkzieke Roomse paus, zo had ook Hermann (Luther had Arminius meteen maar een Germaanse naam aangemeten, dat paste hem beter) zich vroeger onverschrokken tegen het machtige Rome gekeerd.”
“Aha.”
“En eigenlijk is vanaf dat moment de mythe omtrent de Cheruskische volksheld alleen maar groter en groter geworden.”
Hermann, de bevrijder van Germanië, krijgt eigen standbeeld
Tacitus schreef het al, Arminius was de bevrijder van Germanië, de grondlegger van het Duitse Rijk. Om die reden werd hij het grote voorbeeld van de op wraak beluste Germanen uit de 19e eeuw. Zij zagen Napoleon als iemand afkomstig uit het Romeinse kamp (hij presenteerde zich tenslotte als keizer en sprak een Romaanse taal) en hamerden er dan ook bij hun taalgenoten op om de diverse Duitse vorstendommen, in navolging van Hermann, te verenigen. Het duurde even voordat die wens in vervulling ging, maar na een paar oorlogen te hebben uitgevochten zag het Duitse keizerrijk in 1871 het levenslicht.
Vijf jaar na de eenwording werd ter nagedachtenis aan die legendarische slag in het Teutoburgerwoud het Hermannsdenkmal onthuld. Het standbeeld mat ruim vijftig meter in hoogte en toonde de heroïsche Hermann met geheven zwaard (een aanvalsteken) in de rechterhand en een Romeinse adelaar (het keizerlijke symbool van de legioenen) onder zijn voeten.
Duitsers herbouwden Saalburg op roemrijk verleden
“Ze gingen wel ver hè, in hun heldenverering?”
“Tsja onze Oosterburen waren op zoek naar een nationale identiteit, een gemeenschappelijk verleden waarop ze hun Rijk konden bouwen. Maar daar waren ze niet uniek in hoor. Toen Nederland zich in de Tachtigjarige Oorlog van het Spaanse juk wilde bevrijden, spiegelden de opstandelingen zich ook graag aan de vrijheidsstrijd van de Bataven.”
“Nou ja, dat snap ik ergens nog wel, maar wat ik dan weer niet begrijp is de reconstructie van de Saalburg. Ik bedoel; die Duitsers konden de Romeinen niet uitstaan, maar ze deden wel hun uiterste best om een monument dat aan hun aanwezigheid herinnerde te reconstrueren?”
“Ja, maar in principe dankte de Limes Germanicus zijn bestaan natuurlijk voor een groot deel aan Hermann, dus zo gek was dat nou ook weer niet (zonder hem waren de Romeinen vast niet in de verdediging gegaan) maar buiten dat bleek keizer Wilhelm bij de inwijding van het fort ook nog andere bedoelingen te hebben…”
Fort Saalburg diende Duitsland als voorbeeld
Net als heel conservatief Duitsland hing ook Wilhelm erg aan het verleden, met name in archeologie had hij veel interesse. Op 11 oktober 1900 legde hij in vol militair ornaat de eerste steen van het nieuw te bouwen castellum met de woorden:
Met de eerste slag eer ik mijn vader aan wie de Saalburg zijn wederopstanding dankt; met de tweede slag de Duitse jeugd en de opgroeiende generaties, die hier in het nieuw gebouwde museum mogen leren wat een wereldrijk betekent; en ten derde eer ik ons Duitse vaderland, moge het in de toekomst net zo machtig, zo stevig verenigd en zo gezaghebbend worden als het Romeinse Rijk ooit was.
“Saalburg toonde de ambities van de keizer?”
“Exact. Wilhelm stamde uit het Pruisische huis Hohenzollern en dan weet je het wel, die lui waren al eeuwenlang bezig hun grenzen te verleggen. Dus toen de keizer zijn grootse plannen met het rijk ontvouwde en met veel bombarie een plekje onder de zon opeiste, maakte heel Europa zich op voor een hernieuwde confrontatie.”
Wet ter bescherming van Duitse bloed en eer
De keizerlijke ambities mondde uit in een Eerste Wereldoorlog die miljoenen mensen het leven, en Wilhelm zijn Rijk, kostte. Voor straf werd hij voor de rest van zijn leven naar Nederland verbannen. Ondertussen vormde zich in Duitsland de Weimarrepubliek maar door toedoen van allerlei ontevreden mensen was die geen lang leven beschoren. De Joden waren uit op wereldmaatschappij, zo geloofde men inmiddels, en het vaderland stond op het punt zijn vrijheid opnieuw te verliezen. Gelukkig wist een voormalige Oostenrijkse korporaal luidkeels te melden dat de Germanen nooit ondergeschikt zouden worden aan het inferieure Joodse ras, integendeel, zij waren de übermenschen die over iedereen zouden heersen!
“Het blijven barbaren hè…”
“Dat kan je wel zeggen ja. Want die korporaal was niemand minder dan Adolf Hitler, de nieuwe bevrijder van Germanië, de wegbereider van het Derde Rijk. En je kan veel van hem zeggen, maar erg beschaafd was die niet. Reeds in 1935 traden zijn rassenwetten in werking. Vanaf dat moment stelden de Duitsers de toekomst van hun land zeker door te bepalen wie als Germaans kon worden beschouwd en tegen wie hun heilige bloed en eer beschermd moest worden. Voor onderbouwing van deze leer trokken ze onder andere het werk van Tacitus uit de kast.”
“En toen liep het pas echt uit de hand…”
“Ja en dat was vooral de schuld van Himmler en zijn SS.”
Trouw tot in de dood
Himmler, de tweede man van nazi-Duitsland, was geobsedeerd door het Arische ras, het oorspronkelijke volk wat, zo werd aangenomen, op de Noord-Europese laagvlakte woonde en vandaaruit de hele wereld had gekoloniseerd. Zij werden vereenzelvigd met de Germanen, de nobele wilden die Tacitus zo treffend had beschreven. De Germanen waren alles wat de Romeinen niet waren. Zij hadden een populatie die deugde, waren altijd bereid te sterven voor hun eer of stam, en bleven als enige hun vaderland trouw toen anderen zich over de aarde verspreidden. Volgens de nazi’s hadden die standvastige übermenschen zo langzamerhand wel het recht veroverd om te heersen over andere, minderwaardige types, en zij bevalen Himmlers SS dat te bewerkstelligen.
De SS was een elitekorps waaraan Himmler de hoogste eisen stelde. Uiteraard moesten zijn vrijwilligers raszuiver zijn, dat was het belangrijkste, maar daarnaast werd van hen verlangd dat zij voldeden aan alle andere Germaanse kenmerken die Tacitus bijna 2000 jaar eerder op schrift had gesteld. Deine Ehre heisst Treue werd hen op het hart gedrukt. En bij het afleggen van de eed op hun Führer dienden zij daarbovenop te beloven dat ze hem tot in de dood zouden gehoorzamen; precies zoals de oude Germanen het stamhoofd vroeger ten alle tijden beschermden en alleen de dood hen van die verplichting kon ontslaan.
“Dat is echt zo gegaan?”
“Jazeker, wat dacht jij dan? De SS was een afkorting voor Schutzstaffel, wat beschermingsafdeling betekent. Zij werd oorspronkelijk opgericht als de lijfwacht van Adolf Hitler.”
Raszuiver waren zij, raszuiver werden ze
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de SS belast met het elimineren van ongewenste elementen. Een gruwelijke taak die ze niettemin met verve uitvoerde. Maar behalve het verwijderen van rasonwaardigen, werd, ten einde de mensheid naar een hoger niveau te tillen, van hen ook verwacht dat zij het pure, Arische bloed verder verspreidden. In de praktijk hield dat in dat uitmuntende SS-ers werden geselecteerd om ook onder de lakens voor volk en vaderland te strijden…
“Ze kregen opdracht nageslacht te produceren?”
“Ja, ongelooflijk maar waar. En het liefst zoveel mogelijk. Zo bracht Himmler in de praktijk wat wetenschappers jaren daarvoor als hypothese hadden geopperd; hij veredelde de Germaan.”
“Bizar.”
“Tsja. Rare jongens hè, die geschiedenisfanaten.”
Interpretatie van Tacitus’ werk
Terwijl Ech Nie nog met haar oren staat te klapperen, gooi ik er maar gelijk mijn uitsmijter overheen: “Weet je wat pas echt gestoord is? Dat het allemaal berust op een verkeerde interpretatie van Tacitus’ werken.”
“WAT?!”
“Ja zoals ik al zei werden Tacitus’ vertellingen door de eeuwen heen als een opsomming van historische feiten gelezen, maar bij nadere bestudering bleek dat toch niet helemaal het geval te zijn.”
“Niet?”
“Nee. Maar ja, wat wil je. Die man was een senator, geen historicus. Hij was er niet op uit om geschiedenis te schrijven, hij wilde slechts een punt als politicus maken…”
“Nou ja zeg, dus al dat gelul over Arminius en het Teutoburgerwoud was slechts fictie?”
“Nee dat ook weer niet. Al heeft die beroemde slag waarschijnlijk in een smalle doorgang tussen moeras en heuvelland plaatsgevonden, en niet in een bos. Maar wat ik beoog te zeggen; Tacitus gebruikte het verleden slechts als decor voor zijn verhaal. En waar hij dat nodig achtte paste hij de werkelijkheid aan.”
Domitianus leefde in onmin met Senaat
“Okee, maar hoe zit het dan met die Germanen? Bezaten die nou wel of geen geweldige eigenschappen?”
“Weet ik veel, sommige wel, andere niet. Dat zal net als bij ieder ander volk wel per individu verschild hebben. Maar wat ik wel zeker weet is dat ze in Tacitus boeken enkel figureerden als tegenspelers van decadente Romeinse machthebbers.”
Ech Nie weet even niet wat te zeggen, en daarom leg ik uit: “Kijk, Tacitus deed zijn verhaal rond 100 na Christus, vlak na de dood van keizer Domitianus. Dat was een periode waarin voornoemde heerser volkomen door het slijk werd gehaald. Niet omdat hij zo slecht geregeerd had maar omdat hij bij leven de macht van de Senaat ernstig beperkt had. En over die maatregel waren de senatoren kort na diens heengaan nog zo verbolgen dat ze postuum een banvloek over zijn nagedachtenis uitspraken.”
“Daarom schreef Tacitus hem helemaal de grond in?”
“Jij snapt hem.”
De wijsheid van een Germaanse vrouw
“Maar”, vraagt Ech Nie zich af, “betekent dat nou ook dat alles wat je me net verteld niet op waarheid berust?”
“Nee dat zei ik niet, maar je moet wel in het licht van bovenstaande Tacitus’ woorden duiden. Hij had het niet op Domitianus, wilde aantonen dat die niet deugde, en gebruikte daarvoor de Germanen en hun land om dat duidelijk te maken. Belangrijke context die je niet zomaar weg kunt laten. Doe je dat wel dan kunnen zijn woorden ineens de pijler onder hele bedenkelijke ideologieën gaan vormen…”
“En dwepen de nazi’s met je.”
“Ja, en wint de barbarij. Zo zag Himmler bijvoorbeeld voor Germaanse vrouwen een adviserende rol in (inter)nationale betrekkingen weggelegd omdat die dames vroeger als een soort profetische wezens gezien werden. Hun woorden wogen heel zwaar. Vandaar ook dat Arminius zijn broer er op wees dat hij handelde in overeenstemming met de wil van hun moeder. Nou je begrijpt wel dat daar vandaag de dag niemand meer op zit te wachten…”
“Hmmm”, zegt Ech Nie, “en trekt haar ene wenkbrauw omhoog, Ik denk anders dat het helemaal niet zo slecht zou zijn als er af en toen eens wat beter naar vrouwen geluisterd werd…”
“Hoezo? Heb je wat te vertellen dan?”
“Nou het zou in ieder geval wel fijn zijn als je eens wat manieren leerde. Barbaar die je er bent! Ech Wel!”
Ook wel eens de Saalburg bezocht? Gelegen aan de Limes Germanicus of gevochten tegen Germanen? Laat het ons weten in de reacties hieronder, we horen het graag!
Praktische informatie
Het werelderfgoed bestaat uit drie verschillende gedeelten:
- Hadrian’s Wall Verenigd Koninkrijk
- Antonine Wall Verenigd Koninkrijk (Schotland)
- Opper-Germaans-Rhätische Limes
Daarnaast staan ook de Donau Limes en de Neder Germaanse Limes (waarlangs de Bataafse Opstand plaatsvond) als separate sites ingeschreven.
In totaal zijn de Limes ongeveer 5000 kilometer lang, het op een na langste archeologische monument ter wereld (na de Chinese muur). De Opper-Germaans-Rhätische Limes mat 550 kilometer, liep van Rheinbrohl aan de Rijn tot Eining aan de Donau en telde naast ongeveer 900 wachttorens, 120 forten. Behalve een verdedigingslinie vormde zij tevens een controlemiddel op de handel tussen barbaren en geciviliseerden (in het geval van de Saalburg ging het om beheersing van het grensverkeer door de Taunuspas). Interne conflicten en overvallende Germanen zorgden ervoor dat de Opper-Germaans-Rhätische Limes halverwege de 3e eeuw verlaten werd. Nog weer anderhalve eeuw later waren het diezelfde Germanen die het West-Romeinse Rijk ten val brachten.
De tweestrijd tussen Germanen en Romeinen is nooit helemaal gaan liggen. Zo kwamen barbaren en beschaafden tijdens de Europacup wedstrijd AS Roma-Feyenoord weer hard met elkaar in botsing.
Dezelfde tegenstellingen die vroeger tussen Noord- en Zuid-Europa te berde werden gebracht, zien we tegenwoordig trouwens ook terug in de propaganda van Poetin. Volgens hem is de traditionele Russische wereld verwikkeld in een ideologisch strijd met het in verval geraakte, decadente Westen.
Adres: Saalburg 1, 61350 Bad Homburg vor der Höhe, Duitsland
Jaar van inschrijving: 1987 (in 2005 werd de Opper-Germaans-Rhätische Limes (waar Saalburg deel van uitmaakt) toegevoegd
Officiële website: saalburgmuseum.de
Bezocht: 09-12-2017
Nummer: 152
Boekentip 1: In moerassen en donkere wouden, de Romeinen in Germanië. Een prettige vertaling van Tacitus’ werken door Vincent Hunink waarin wordt verteld over de Romeinse avonturen in het onherbergzame, barre Germanië.
Boekentip 2: Het gevaarlijke boek, de Germania en de opkomst van het nazisme. Hier belicht Christopher Krebs de cruciale rol die Tacitus’ werk in de nazi-ideologie speelde.
Lees ook:
– Himmler “zuiverde” stiftskerk Quedlinburg tot sinister SS-heiligdom
– Geloof in beuk wortelde diep bij Germaanse stammen
