“Gaat het een beetje?”, vroeg een bezorgde Ech Nie, toen ik vorige week zondagmiddag compleet terneergeslagen op aarde terugkeerde. “Mwoah…”
“Je ziet er niet uit man. Ging het niet goed daar boven?”
“Het was verschrikkelijk, Ech Nie. Met die politisering van het werelderfgoed gaat het echt nog eens helemaal mis…”
“Hè? Waar heb je het over Ech Wel?”
Monumenten van bijzondere en universele waarde
Tsja, waar had ik het over? Dat wist ik eigenlijk zelf ook niet. Ik had het hele weekend naar de 43e editie van het werelderfgoedcomité zitten kijken maar was daarbij, naarmate de dagen verstreken, meer en meer vertwijfeld geraakt. Ging dit werkelijk nog over monumenten die een bijzondere, universele waarde vertegenwoordigden? Over het streven naar behoud en het doorgeven van onvervangbaar erfgoed aan toekomstige generaties? Of was dit slechts een politiek steekspel, een farce waarin Unesco zich moest schikken naar de wensen van zijn leden?
Ik kwam er niet uit en daarom liep ik samen met Ech Nie de beslissingen nog eens na.
Politiek gevecht om Bethlehem
Op 02-07-19 besloot het werelderfgoedcomité de (in het Palestijnse Bethlehem gelegen) geboortekerk van Jezus van de rode lijst af te halen. Een groot succes, aldus Unesco, want het was nog niet zo lang geleden dat dit grandioze godshuis op een ongelofelijke manier stond weg te kwijnen. Goed nieuws dus, zou je zeggen, maar toch fronste ik bij het horen van die verklaring, en het daarop volgende luide applaus, even mijn wenkbrauwen. Ten tijde van zijn inschrijving was het namelijk Unesco’s eigen adviesorgaan geweest die stelde dat de kathedraal helemaal niet als zwaar beschadigd kon worden beschouwd en ook niet in onmiddellijk gevaar verkeerde.
Dat hij toch op de lijst kwam had de kerk te danken aan het werelderfgoedcomité. Zoals te doen gebruikelijk verwierpen zij de bevindingen van Unesco (waarbij het opvallend was dat het vooral islamitische landen waren die de deplorabele staat van de kerk benadrukten) en werd het monument middels een spoedinschrijving alsnog tot patrimonium der mensheid verklaard. “Maar volgens jou had de kerk dus helemaal niet op de werelderfgoedlijst mogen komen, is dat wat je bedoelt?”.
Schijnheiligheid bespoedigt werelderfgoedstatus Geboortekerk
“Nee joh, die kerk is absoluut van bijzondere, universele waarde, daar kan geen twijfel over bestaan. Waar het mij om gaat is de valse Palestijnse voorstelling van zaken. Zij deden het voorkomen alsof de basilica op instorten stond en wisten zo, op slinkse wijze, tijdrovende procedures te omzeilen en aartsvijand Israël (die fel gekant was tegen inschrijving) een politieke hak te zetten.”
“Ach, Ech Wel. Wees gewoon blij dat dit werelderfgoed nu netjes gerestaureerd is. Daar draait het bij Unesco toch allemaal om?”
“Ja daar heb je ook wel weer gelijk in. Misschien demonstreert de Golf van Californië Unesco’s onmacht dan wel iets beter…”
Golf van Californië op Unesco’s rode lijst
Op 03-07-19 maakte het werelderfgoedcomité bekend dat de Golf van Californië op de lijst van bedreigd werelderfgoed was geplaatst. Niet geheel ten onrechte, zou je zeggen, want als gevolg van vis- en stroperij worden in deze Mexicaanse kuststreek diverse zeezoogdieren met acuut uitsterven bedreigd. Wat dat betreft is het verhaal van de vaquita wel een treffend voorbeeld; toen de site in 2005 werd ingeschreven bedroeg de totale populatie van deze inheemse dolfijnensoort nog zo’n driehonderd stuks, anno 2019 is dit aantal gereduceerd tot tien. “Tien stuks?”
“Ja, tien. De bijzondere, universele waarde is hier dus zo goed als verdwenen!”
“Maar hoe kan dat nou? Het gebied stond toch onder bescherming van Unesco?”
Harde valuta belangrijker dan wegkwijnende fauna
“Ja, maar in feite was dat alleen maar goed voor de prijs Ech Nie. De Chinezen geloven namelijk dat de zwemblaas van de vaquita een geneeskrachtige werking heeft en zijn daarom graag bereid Mexicaanse misdaadsyndicaten grof geld voor een paar vissen te betalen.”
“Maar waarom werd de Golf dan niet eerder als bedreigd aangemerkt?”
“Omdat Mexico daarop tegen was. Een werelderfgoedsite die op de rode lijst staat doet immers afbreuk aan ‘s lands reputatie. Bovendien zouden beschermende maatregelen wel eens toeristen (en dus ook harde valuta) op afstand kunnen houden. Daar hadden ze natuurlijk geen trek in…”
“Nou Ech Wel, hier word ik ook niet vrolijk van, misschien kunnen we het beter over de nieuwe inschrijvingen hebben.”
Oceanische eilanden en Vatnajökull op werelderfgoedlijst
Op 05-07-19 werd mijn chagrijn in eerste instantie alleen nog maar groter. Niet alleen had Ech Nie me inmiddels naar boven gedirigeerd, (“Ik ben wel even klaar met al die monumentale zorgen van je…”) maar daarnaast vond het werelderfgoedcomité enkele Franse eilandjes in de Stille Oceaan ook van bijzondere, universele waarde. Op zichzelf geen verkeerde beslissing, zou je zeggen, maar voor iemand die een queeste te voltooien heeft (“En dat hebben we Ech Nie!”) toch ech wel een rampzalig besluit.
De eilanden liggen namelijk zo afgelegen dat ze nauwelijks te bereiken zijn. Zo bevindt het dichtstbijzijnde continent zich op een slordige 2000 kilometer afstand, landen er geen vliegtuigen en kost een boottocht je niet alleen een godsvermogen (+/- € 9000,–) maar ook al je vakantiedagen (28). Gelukkig maakten de commissieleden mijn dag nog een beetje goed door het nationale park Vatnajökull eveneens tot werelderfgoed te promoveren. Die had ik al eens bezocht dus dat was mooi meegenomen. (mijn totaal + 1 olé, olé)
Hongaarse president trekt nominatie terug
Op 06-07-19 was mijn neerslachtige stemming alweer helemaal terug. Hongarije toonde zijn minachting voor Unesco door op het laatste moment (letterlijk enkele minuten voor de bespreking) zijn deel van een grensoverschrijdende nominatie terug te trekken. Ongehoord, zou je zeggen, maar naar verluid had president Orban nieuwe bouwplannen ontwikkeld en zag hij daarom geen bijzondere, universele waarde meer in zijn bijna tot werelderfgoed verklaarde archeologische vindplaats. (waar zijn landgenoten en buurlanden juist jarenlang het tegenovergestelde beweerden…)
Sheki wordt erkend als patrimonium der mensheid
Op 07-07-19 kreeg ik met de inschrijving van de Azerbeidzjaanse nominatie (Sheki en het paleis van de Khan) pas echt de rillingen. In mijn beleving was het predicaat werelderfgoed gewoon een cadeautje van het werelderfgoedcomité aan het organiserende land. Volgens Unesco had het historische centrum namelijk geen enkele bijzondere en universele waarde. Of althans, niet genoeg. Zij hadden de site negatief beoordeeld omdat ze twijfels hadden over de authenticiteit van de monumenten en hun vraagtekens zetten bij de manier waarop de Azerbeidzjanen de zaak beheerden.
Gewoontegetrouw werden deze bevindingen echter door het werelderfgoedcomité verworpen. Zo waren sommige commissieleden van mening dat het hele nominatieproces nu wel lang genoeg had geduurd, dat er best wel veel moeite was gedaan, dat Azerbeidzjan toch altijd te goeder trouw was geweest en dat er nu al zóveel ondermaatse sites op de lijst stonden dat deze ene er ook nog wel bij kon… “Dat zijn inderdaad wel ijzersterke argumenten zeg…”
“Dat zei ik je toch, te triest voor woorden!”
Politieke gunfactor is funest voor werelderfgoedproces
“Maar ook wel weer sympathiek zo’n presentje…”
“Ja, alleen behoort aardig doen niet tot de taken van het comité, Ech Nie. Zij dienen de nominaties te toetsen aan een tiental criteria, te beoordelen of monumenten een bijzondere en universele waarde vertegenwoordigen en vast te stellen of de voorgedragen locaties voldoen aan bepaalde eisen inzake behoud, management en bufferzone.
Tegenwoordig lijkt het er echter op dat de geachte afgevaardigden meer met zichzelf bezig zijn dat ze de kwaliteit van het werelderfgoed proberen te waarborgen. Bovendien laten zij politieke queesties meewegen in het maken van hun beslissingen, zijn ze uit op het winnen van prestige en gebruiken ze niet zelden hun stem als wisselgeld voor de eigen nominatie…”
“Is het niet ook gewoon een queestie van gunnen, Ech Wel?”
“Nou, dat is eigenlijk nog wel mijn grootste bezwaar; het werelderfgoedcomité gunt iederéén wat. Als een nominatie eenmaal bij de commissie terecht is gekomen dan haalt niemand het nog in zijn hoofd de bijzondere en universele waarde in twijfel te trekken, die staat dan ineens buiten kijf. Alleen als een deelnemer het echt bont maakt, en de nominatie is van een wel erg bedenkelijk niveau, dan wordt nog wel eens om wat extra informatie gevraagd.”
“Dat klinkt wel erg treurig Ech Wel, niet alles wordt werelderfgoed toch? Daar was je vorig jaar nog zo boos over!”
Proosten op succes Prosecco-wijnstreek
“Ach, toen besefte ik nog niet dat afwijzing slechts uitstel betekende. Kijk maar naar die Italianen en hun Prosecco-streek. In 2018 kregen ze nog het verzoek om wat aanvullende gegevens in te dienen (de wijze waarop de commissie een lid probeert duidelijk te maken dat deze site echt uniciteit ontbeert) en dit jaar wordt het heuvellandschap klakkeloos geaccepteerd als werelderfgoed. Blijkbaar kunnen een paar extra A4-tjes een doodnormale wijngaard veranderen in een paradijselijke druiventuin.”
“Ik begrijp wat je bedoelt Ech Wel, als je niet al alcoholist was dan zou je het spontaan worden. Wat een ellende..!”
Nieuwe werelderfgoedsites per 2019
“Ach, schat”, zei ik na enige tijd, “we kunnen hier nu wel proberen ons verdriet te verdrinken, maar uiteindelijk gaan we die queeste gewoon voltooien hoor! Hoeveel vergaderingen ze ook nog houden. Queestie van doorzetten.”
“Ja, maar ik lees hier dat ze in totaal 29 nieuwe sites hebben toegevoegd. Zo komen we er toch nooit?”
“Nou het goede nieuws is dat we er al drie hebben gezien. Behalve het natuurpark in IJsland zagen we namelijk ook al een door Frank Lloyd Wright ontworpen villa in LA en wat heilige bergen op Gran Canaria. Nog maar 26 te gaan dus.”
“Oh, dat scheelt inderdaad. En die sites die ze zonder reden werelderfgoed hebben gemaakt kunnen we natuurlijk ook wel overslaan.”
“Nou, dat lijkt me niet… Werelderfgoed is werelderfgoed Ech Nie. Daar moeten we dus gewoon naar toe. ”
“Dat meen je toch niet?”
“Ech Wel!”
Heel gek, maar ik had het nog niet gezegd of Ech Nie zat er compleet terneergeslagen bij…
Wat vind jij van de bijzondere en universele waarde van de nieuwe inschrijvingen, was je ook al eens ergens of staat er nog een op je lijstje? Laat het ons weten in de reacties hieronder, we horen het graag!
Lees ook:
– Een lastige queestie, gaan massatoerisme en werelderfgoed wel samen?
– Unesco gooit met nieuw werelderfgoed de beuk erin
– Met het nieuwe werelderfgoed van 2021 is de grens wel bereikt
Ik ben ook bij de ijsschotsen in IJsland geweest. Prachtige plek en terecht toegevoegd aan de lijst.
Helemaal eens. Al zouden ze wat mij betreft heel IJsland wel op de lijst mogen zetten. Echt een van de mooiste landen (als het niet dé mooiste is) waar we zijn geweest!