De oplettende lezer vroeg het zich waarschijnlijk al een tijdje af; waarom verscheen er afgelopen zomer geen queestie met een uitgebreid verslag van de werelderfgoedconferentie? Het antwoord daarop is simpel. Anders dan voorgaande jaren kwamen de commissieleden niet in juli maar pas in september bij elkaar. “Lekker bijdehand”, vindt Ech Nie, “precies als wij een rondrit door Canada maken.”
“Ja je dacht toch niet dat die hotemetoten rekening hielden met ons werelderfgoedreizigers hè? Die zijn veel te druk met het verlengen van hun lijst.”
“Hoeveel hebben ze er nou weer bij opgeteld dan?”
“Tweeënveertig stuks mevrouwtje.”
“Pffff, zoveel? En daar wil jij allemaal naar toe?”
“Ja in principe wel. Al begin ik me wel steeds meer af te vragen of het allemaal nog de moeite waard is…”
Werelderfgoedcomité velt laatste overdeel over genomineerde monumenten
Voordat het werelderfgoedcomité bij elkaar komt brengen experts van Unesco altijd een advies uit over de eerder voorgedragen monumenten. Zij toetsen de nominaties aan de hand van tien criteria en stellen vast of de site een bijzondere en universele waarde vertegenwoordigt. Is daarvan sprake dan volgt een positieve aanbeveling; is uniciteit niet aangetoond dan wordt voor een afwijzing geopteerd. Bij twijfel over het een of ander (bijvoorbeeld omdat er een beheersplan ontbreekt of omdat de begrenzing onduidelijk is) wordt het desbetreffende land (waaruit de nominatie stamt) terug naar de tekentafel gestuurd.
Het werelderfgoedcomité is niet verplicht de wijze raad van de deskundigen op te volgen. Zij hebben het laatste woord en kunnen een negatieve recommandatie van Unesco alsnog tot werelderfgoed promoveren.
“En daar heb jij dus een probleem mee?”
“Ja natuurlijk.”
Ondanks grieven Unesco werden Russische observatoria toch werelderfgoed
Nadat in de eerste drie decennia (zeg maar tot 2000) zo’n beetje alle iconische sites als werelderfgoed waren aangemerkt gingen naties er toe over om ook hun minder aansprekende monumenten tot patrimonium der mensheid te laten verklaren. In eerste instantie leek dat een logische ontwikkeling die de werelderfgoedlijst er alleen maar interessanter op maakte (de lijst kwam vol met verborgen pareltjes te staan) maar naar mate de tijd vorderde bleek helaas dat de lidstaten geen maat konden houden en dat het werelderfgoedcomité niet in staat was om het kaf van het koren te scheiden.
“Die klaagzang hoor ik elk jaar, Ech Wel. En naar ik begrijp bracht de editie van 2023 geen verbetering?”
“Nee, geenszins. De expertise van Unesco werd grotendeels genegeerd en nagenoeg al het aangebodene kreeg het label werelderfgoed, ongeacht de bezwaren van de deskundigen.”
“Was het zo erg?”
“Het was verschrikkelijk. Neem bijvoorbeeld de astronomische observatoria van Kazan (Rusland); in de ogen van Unesco leunde deze nominatie teveel op roerende zaken en had ze daarom geen plaats op de werelderfgoedlijst. Een abc-tje zou je zeggen. Temeer daar de relatie tussen de twee ingediende componenten schimmig was en men geen algemeen belang in de complexen kon ontdekken…”
“Maar het werd toch ingeschreven?”
“Vanzelfsprekend. En het comité nam niet eens de moeite om hun beslissing te onderbouwen.”
Huidig werelderfgoedproces werkt inflatie in de hand
Bovenstaande gang van zaken was weer typerend voor de gehele sessie; waar voorheen een monument pas tot werelderfgoed werd verklaard als het voldeed aan alle criteria, werd het toekennen van het keurmerk nu vooral gezien als een motivatie voor het desbetreffende land om te werken aan door Unesco geconstateerde gebreken.
“Dus als ik het goed begrijp waren de nominaties eigenlijk nog niet goed genoeg maar werden ze desondanks tot patrimonium van de mensheid verheven?”
“Je snapt het Ech Nie.”
“Maar dat slaat toch nergens op?”
“Dat is ook precies mijn punt schat. Het kan volgens mij ook niet anders dan dat deze manier van werken tot een verdere inflatie van de lijst leidt.”
Discussie over Joods erfgoed
“Overigens is de algehele achteruitgang niet alleen de schuld van het werelderfgoedcomité, Unesco zelf valt ook wel wat te verwijten.”
“Hoezo?”
“Nou als je welwillend staat tegenover sites als het Joods-middeleeuwse erfgoed van Erfurt of de Jodensavanne in Suriname dan is het eind wel zoek hoor…”
“?”
“Laat ik het er op houden dat die twee nominaties nou niet bepaald uitblonken in authenticiteit en integriteit…”
“Maar ze haalden wel de eindstreep?”
“Uiteraard. Over een positieve aanbeveling wordt door de commissie nooit gediscussieerd, die nemen ze standaard over.”
“Nou dan was Israël wel in zijn nopjes zeker?”
“Welnee, sinds Unesco Palestina als lidstaat erkende hebben de Joden geen goed woord meer over voor de VN-organisatie. Toen het oude Jericho op de conferentie dan ook de boeken inging als Palestijns erfgoed had een beledigde Jerusalem Post het zelfs over diefstal, geschiedvervalsing en politieke oorlogsvoering.”
Religieuze waarde was voor sommige leden voldoende
Erfurt en Jodensavanne danken hun werelderfgoedstatus aan hun Joodse geschiedenis. Eerstgenoemde vertegenwoordigt een van de weinige Joodse overblijfselen die bewaard zijn gebleven na de pogroms van de middeleeuwen en de ander representeert de laatste sporen van Joodse kolonies in Zuid-Amerika.
“Lekker belangrijk.”
“De importantie hiervan kan je je afvragen inderdaad. Ik bedoel, moeten we dan voortaan van alle religies de laatste resten in bepaalde delen van de wereld tot patrimonium gaan verklaren?”
“Lijkt me niet.”
“Nee mij ook niet, maar het had er vorige week toch alle schijn van dat deze gedachte bij sommige leden de overhand had. Toen het comité bijvoorbeeld debatteerde over het culturele landschap van Masouleh (Iran) meende commissielid Oman dat de (volgens Unesco slechts van nationaal belang zijnde site) op de werelderfgoedlijst hoorde omdat het nou eenmaal een zekere islamitische waarde belichaamde.”
Unesco creëerde met enkele herdenkingssites geheel nieuwe erfgoedcategorie
Gelukkig was het niet alleen maar drama op de werelderfgoedconferentie, tussen de tweeënveertig uitverkorenen zaten ook pareltjes als de Perzische Caravanserai of de Hoysalastempels in India. Daarnaast groeide ons persoonlijke aantal naar tweehonderdtien stuks doordat de reeds door ons bezochte sites Maison Carrée in Nimes, Eise Eisinga Planetarium in Franeker en de herdenkingsmonumenten van de Eerste Wereldoorlog eveneens tot werelderfgoed werden gebombardeerd.
“Oh, mochten de soldatenbegraafplaatsen eindelijk op de lijst? Daar was een paar jaar geleden toch nog zoveel gedoe over?”
“Dat klopt, maar Unesco heeft na lang overleg en onder strikte voorwaarden besloten dat er ruimte moest zijn voor een nieuwe categorie, en dat werden de herdenkingssites. Behalve de dodenakkers van WO 1 zijn dit jaar ook vier locaties in Rwanda (die aan de genocide van 1994 memoreren) en het ESMA museum in Buenos Aires (een voormalig detentiecentrum waarin tegenstanders van het militaire regime werden opgesloten en gemarteld) toegelaten tot de werelderfgoedlijst.”
“Allemaal sites om even bij stil te staan.”
”Ja, als je het zo bekijkt was het eigenlijk best een gedenkwaardige aflevering. Hoe dan ook, het is tijd om weer een stukkie te gaan rijden. De Rocky Mountains wachten op ons! Ech Wel!”
Tijdens de bijeenkomst werden ook twee nieuwe Canadese sites aan de lijst toegevoegd (Tr’ondëk-Klondike en Anticosti). Helaas pasten die niet meer in ons reisplan. Geeft niks, hebben we tenminste een goede reden om terug te keren.
Een overzicht van alle nieuw gekozen sites is hier te vinden.
Lees ook:
– Stijgende frustratie bij missers werelderfgoedcomité
– Met het nieuwe werelderfgoed van 2021 is de grens wel bereikt
