Vol verwachting naar Trogir, de stad waar Kairos het juiste moment bepaalde

“Zucht, puf, kreun.” Meer dan dat wist Ech Nie niet uit te brengen. “Ja schat, ik begrijp dat het na acht maanden zwangerschap allemaal wat zwaarder wordt, maar vroeger stond er in Trogir een heiligdom dat aan de vruchtbaarheidsgodin Hera was gewijd; die kunnen we toch onmogelijk laten schieten?”

“Nou volgens mij hebben we de goden in Samos en Efeze wel genoeg eer bewezen…”

“Maar het kan natuurlijk altijd beter Ech Nie! En jij wilt toch zeker ook alleen het beste voor ons kind?”

“(…)”

“Precies, dat dacht ik al! Instappen dus.”

Kairos, de god van het geschikte moment

Eenmaal in de auto liet ik het uiteraard niet na om Ech Nie nog eens te wijzen op de noodzaak van ons bezoek. “Als de mogelijkheid zich voordoet dan moet je hem benutten, schat. Dat wisten zelfs de oude Grieken al. Wat dat betreft is het ook wel aardig dat we nu naar Trogir onderweg zijn. Daar vereerden ze namelijk, naast Hera, ook de god van het geschikte ogenblik, Kairos genaamd. Als je hem op het juiste moment trof dan kon hij je leven veranderen…

De inwoners stelden Kairos voor als een gespierde jongeman, die sneller was dan de wind en die op zijn voorhoofd een lange pluk haar droeg. Indien je kans zag zijn lok in het voorbijgaan te vatten, dan zou hij je met roem of succes overladen; liet je hem echter lopen, dan vervloog je momentum en moest je maar afwachten of je ooit nog een nieuwe kans zou krijgen.”

“Je schept nogal hoge verwachtingen, Ech Wel.”

“Trogir is dan ook werelderfgoed Ech Nie.”

Klassiek Trogir gaat terug op een paar geiten

Trogir is mediterrane geschiedenis in een notendop. Vanaf haar stichting, ongeveer 2300 jaar geleden, hebben zo’n beetje alle beroemde volken dit kleine eiland een keer aangedaan. Zo werd ze gesticht door Griekse kolonisten, maakte ze onderdeel uit van het Romeinse Rijk, was ze twistappel tussen Byzantijnen en Ottomanen en viel ze uiteindelijk in handen van het machtige Venetië. Haar naam ontleende ze aan een aantal geiten (Tragos) op een berg (Oros) waarvan de oude Grieken blijkbaar zo onder de indruk waren dat ze hun nieuwe stad Tragurion (Geitenberg) doopten. Later, met de komst van de Kroaten, werd dit verbasterd tot Trogir.

Ondanks Trogirs roemruchte verleden is er nauwelijks nog een klassiek overblijfsel in de stad te vinden. “Nou ja, of het moeten Cardo en Decumanus zijn natuurlijk. Die liggen er nog wel.”

“Wie z’n moeder?”

Trogir heeft nog Romeins stratenpatroon

“Cardo en Decumanus, oftewel, de twee hoofdstraten van de stad. De Klassieken bouwden hun steden volgens een vast patroon en daarbij vormde Cardo de hoofdstraat die van noord naar zuid liep, en was Decumanus de straat die er haaks op stond. Daar waar de twee straten elkaar kruisten plantte men het forum.”

“En waar is de tempel van Hera dan? Je weet wel, dat ding dat we ech nie konden laten schieten?”

“Die is niet meer. Tijdens een aanval op de stad werd het heiligdom door moslims vernietigd. Het is dat ze in de vorige eeuw onder de huidige kathedraal een altaar hebben gevonden anders hadden we zelfs nooit van haar bestaan geweten.”

“Zucht, puf, kreun!”

De kathedraal van Laurentius

Daar de tempel van Hera niet meer te bezichtigen was, richtte ik onze aandacht op haar plaatsvervanger; de kathedraal van de Heilige Laurentius. Hoewel het godshuis aan Laurentius is gewijd (een martelaar van het christelijke geloof die volgens de overlevering op een grill werd doodgeroosterd) kent iedereen in Trogir het godshuis als de kerk van de Heilige Johannes. Niet zo gek, want Johannes was de eerste bisschop van Trogir en mocht als beschermheilige van de stad voor eeuwig rusten in de mooiste kapel van de kathedraal. “Jammer genoeg kunnen we ook die nu niet aanschouwen (de kerkdeuren waren gesloten) maar dat geeft mij mooi de gelegenheid je te attenderen op de schoonheid van de hoofdingang.”

“Zucht, puf, kreun.”

“Links en rechts van de poort zie je twee leeuwen die symbool staan voor de macht en kracht van de Kerk. Op hun rug dragen ze beide een mens; de persoon links stelt Eva voor, de rechter haar vriend Adam. Joden en moslims torsen (als zinnebeeld van hun minderwaardigheid) de achterliggende pilaren, en op de zuilen zelf staan Heiligen en jaargetijden afgebeeld. Links onderin staat bijvoorbeeld een mannetje die wijnranken aan het snoeien is; voor de gelovigen was dit een duidelijke verwijzing naar de maand maart en de aankondiging van een nieuw jaar.”

Nieuw leven kondigt zich aan

“Een nieuw jaar in maart?”, kreunde Ech Nie vermoeid.

“Ja, de Kerk hield er toendertijd een wat andere jaartelling op na. God had de komst van Zijn zoon op 25 maart aangekondigd en daarom gold niet januari als het begin van het jaar, maar maart. Niet toevallig ook de periode waarin de lente valt en nieuw leven ontspringt…”

“Een nieuw leven?”, pufte Ech Nie, en wreef wat over haar moederschoot.

“Ja, toepasselijk hè? En zoals ik je in de Wachau-vallei al vertelde; wijnranken hebben een hele speciale betekenis in het christendom. In de Bijbel noemde Jezus zichzelf de ware wijnstok en Zijn Vader de wijngaardenier. Als één van mijn ranken geen vrucht draagt, snoeit Hij die weg. En als een rank wel vrucht draagt, snoeit hij die bij, zodat ze gezuiverd wordt en nog rijkelijker vrucht draagt. Daarmee maakte de Verlosser duidelijk dat de Wijnboer aan het begin van elk vroom leven stond.”

Venetiërs in Trogir

Als je de kans krijgt moet je hem pakken. Dus toen we ons, na de bezichtiging van het domportaal, op het terras van het voormalige forum nestelden, haastte Ech Nie zich naar het toilet (“Je kind drukt op mijn blaas Ech Wel!”) en bestelde ik een halve liter gerstenat. (Proost Kairos!) Nadat vrouwlief zich weer aan mijn zijde bevond, weidde ik nog wat verder uit over de bezienswaardigheden rond het plein.

“Zoals ik al zei waren het op een gegeven moment de Venetianen die hier de scepter gingen zwaaien. Zij bleven vier eeuwen aan de macht en in die tijd zaten ze bepaald niet stil. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de 47 meter hoge klokkentoren van de kathedraal, het Cipikopaleis er tegenover of de loggia aan de andere kant. Het zijn allemaal schoolvoorbeelden van de Venetiaanse gotiek.”

Cipikopaleis

“Het Cipikopaleis? Je bedoelt dat huis met die Oosterse ramen?”

“Nou laat ze dat maar niet horen, Ech Nie! Als de Cipiko’s ergens een hekel aan hadden dan waren het die muzelmannen uit het oosten wel. De moslims waren in die tijd druk bezig met het veroveren van de Balkan en met hun expansiedrift dreigden ze ook Trogir onder de voet te lopen. Om zich tegen deze islamitische agressie te kunnen weren zochten de Cipiko’s hun heil vooral in de zaligheid van het katholieke geloof.

De hoop was Jezus zover te krijgen dat Hij hen verlossing zou schenken. Omdat men echter vermoedde dat Hij in ruil daarvoor absolute toewijding wenste, werden kosten noch moeite gespaard om die aan de Heer te betonen. Het fraaiste voorbeeld daarvan vormt de kapel van de Heilige Johannes, maar omdat die zich nu even niet laat bezichtigen zal ik je eerst even onderwijzen in het beeldhouwwerk van de loggia achter ons.”

“Zucht, puf, kreun”

Openbare loggia toont geschiedenis Trogir

“Behalve dat de overdekte zuilengalerij een ontmoetingsplaats was voor de inwoners van Trogir deed de loggia ook dienst als openbare rechtbank. De beeldengroep aan de muur is dan ook een vorm van Gerechtigheid. Te zien zijn Vrouwe Justitia en de twee Heiligen van de stad; Johannes (die een maquette van de stad vasthoudt) en Laurentius (met de grill waarop die werd geroosterd).

Op de lege plek bevond zich vroeger een gevleugelde leeuw, maar omdat die symbool stond voor de Venetiaanse overheersing werd hij in 1932 verwijderd. In die tijd waren er namelijk nogal wat spanningen tussen de Italianen en Kroaten (Mussolini, de Italiaanse dictator van die periode, had zijn begerige oog op Trogir laten vallen) en daarom wilden sommige inwoners niet langer aan het Italiaanse verleden herinnerd worden. Het ruiterbeeld op de lange achtergevel was ter nagedachtenis van een bisschop die moedig maar vergeefs tegen de oprukkende Ottomanen had gevochten.”

“Zucht, puf, kreun.”

Flaneren op Riva boulevard

Trogir is maar klein. Het meet slechts 500 x 250 meter. Dus toen ik Ech Nie ook de laatste twee gebouwen aan het plein beschreven had (“De één is een klokkentoren ter ere van de Heilige Sebastiaan (omdat hij de pest had verdreven) en de andere is het stadhuis”) hoefde ze nog maar een klein stukje te lopen voordat ze weer ergens uitgeteld op een terras kon gaan zitten. “Zo, en nou verzet ik echt geen poot meer”, verzuchtte ze aldaar, “ik kan niet meer!”

“We hebben nauwelijks een kilometer gewandeld, Ech Nie…”

“Nou het voelt alsof ik een marathon heb gelopen. Ik ben bekaf.”

Omdat vrouwlief vervolgens categorisch weigerde ook nog maar enigszins mee te werken, liet ik haar voor even moederziel alleen en flaneerde in mijn eentje over de boulevard (die ze hier Riva noemen). Na een paar plaatjes voor het nageslacht te hebben geschoten hield ik het echter al snel voor gezien en schoof weer gezellig bij Ech Nie aan. “Zucht, puf, kreun.”

“Meer komt er ook ech nie uit hè, vandaag?”

“Ik hoop het niet schat…”

De kapel van de Heilige Johannes

De bedoeling was om na dit enerverende onderhoud weer op huis aan te gaan, maar toen ik zag dat de kathedraal inmiddels voor het publiek geopend was, kon ik niet anders dan haar andermaal op een terras dumpen. “Rust jij nog maar even lekker uit, schat, dan kijk ik wel effe of ik nog iets van Hera terug kan vinden. Je weet tenslotte maar nooit……”

“Zucht, puf, kreun.”

In het laatste boek van de Bijbel, de Openbaring van Johannes, beschrijft de auteur hoe het de mensheid zal vergaan als de eindstrijd is gestreden en Jezus op aarde is teruggekeerd. Het is een nogal fantasierijk verhaal waar de kunstenaar bij het vervaardigen van de kapel dankbaar gebruik van maakte. Hij had van Cipiko de opdracht gekregen een waardige rustplaats voor de Heilige Johannes (een naamgenoot van de discipel, dus de link was snel gelegd) te creëren en wist tevens dat het Cipiko’s grootste wens was om Trogir tot een lichtend voorbeeld te maken.

Om aan dat verlangen te voldoen trok de kunstenaar een parallel met de anti-christelijke krachten uit het begin van de jaartelling (de tijd waarin het laatste Bijbelboek werd geschreven en die herinnerde aan de periode dat de christenen gebukt gingen onder barbaarse vervolgingen) en het gevaar dat uitging van de islamitische legers die telkens op de deuren van het 15e eeuwse Trogir klopten.

Apocalyptische symboliek

Volgens het Bijbelboek Openbaring daalt met Jezus’ terugkeer ook een nieuw Jeruzalem uit de hemel neer. Het christendom heeft die passage altijd opgevat als een eenwording van hemel en aarde, van het tijdelijke en het eeuwige. In de kapel van Johannes wordt dit weergegeven door het samenkomen van de onderwereld, het leven en het hiernamaals.

Het ondergrondse wordt uitgebeeld door engelen die vanachter halfgeopende deuren tevoorschijn komen (symboliek voor de overgang tussen leven en dood). Daarboven, in de niches van het bedehuis, bevinden zich de levensgrote beelden van de apostelen. Zij staan voor het leven op aarde. De hemel tenslotte, wordt voorgesteld door een gekroonde Maria, de moeder van Jezus die na haar hemelvaart in het firmament gekroond werd, engelen en de verschijning van Christus. Te midden van deze uitbundige schepping staat de sarcofaag van Johannes. Volgens kenners is het werk kenmerkend voor de periode van de renaissance. Zo predikt het, net als het evangelie, hoop en vertrouwen en toont het daarnaast de zucht naar verlossing en wedergeboorte.

Op het juiste moment…

Toen ik me even later weer op het terras naast Ech Nie zetelde, bleek ook zij ondertussen naar verlossing te smachten. “Zucht, puf, kreun.”

“Godskelere Ech Nie, je mag nou wel een keertje ophouden hoor, genoeg is genoeg!”

“Volgens mij is het pas net begonnen, Ech Wel. Ik voel nattigheid!”

“Nattigheid? Weet je het zeker? Het is een stralende dag…”

“Ik had het ook niet over het weer, eikel; ik denk dat mijn vliezen zijn gebroken…”

“Oh neee! Zucht, puf, kreun.”

“Ga jíj nou niet doen of je het zwaar hebt alsjeblieft…”

“Het gaat me meer om de timing, Ech Nie. Kairos had dit moment waarschijnlijk niet als de meest geschikte beoordeeld…”

“Ja, kunnen we het daar misschien even een andere keer over hebben?! Je kind komt eraan!”

“Gaat het nou echt gebeuren dan?”

“Ech Wel!”

Ook wel eens Trogir bezocht? Kairos gezien of het juiste moment aan je voorbij laten gaan? Laat het ons weten in de reacties hieronder, we horen het graag!

Praktische informatie

Jaar van inschrijving: 1997

Tip voor werelderfgoedreizigers: Split ligt om de hoek

Net als vele andere eilanden en (kust)steden in deze streek (zoals bijvoorbeeld Patmos, Verona, Corfu, Kotor, Sibenik en Zadar) behoorde ook Trogir eeuwenlang tot de Republiek Venetië.

Lees ook:

Over hoe Ech Nie haar zwangerschap aankondigde

– Ech Nie baart opzien met werelderfgoed Samos

Het uiteindelijke resultaat

– Een queestie van geluk