Hollywood. Vooraf had Ech Nie zich er heel wat bij voorgesteld, maar eenmaal op de Walk of Fame is ze al gauw een illusie armer. “What the hell, Ech Wel, is dit nou die beroemde boulevard? Ik ken getto’s met meer glitter en glamour dan dit!”
“Tsja, dit stukje heeft zijn beste tijd wel gehad inderdaad. Gelukkig bevindt Hollywoods grootste ster zich niet hier maar een paar mijl verderop.”
“What are you talking about?”
“Het Hollyhock House van Frank Lloyd Wright natuurlijk!”
Prairiehuizen Frank Lloyd Wright
Frank Lloyd Wright wordt over het algemeen beschouwd als een van de meest geniale bouwheren uit de 20e eeuw. Hij stond aan de basis van de organische architectuur en genoot bij het grote publiek vooral bekendheid vanwege zijn wonderschone prairiehuizen. “Oh for heaven’s sake, Ech Wel, dat noemen ze hier toch gewoon een ranch?”
“Nee schat, niet deze woningen, al waren de prairiehuizen er wel een verwijzing naar. Frank Lloyd Wright was namelijk een man van de oude stempel, een echte romanticus. Hij verafschuwde de grote stad, maar bewierookte de idylle van het platteland. Volgens Wright vormden de uitgestrekte grasvlaktes van het Midden-Westen het fundament onder de Amerikaanse cultuur.”
“Where om?”
“Omdat daar de revolutionaire vrijheidsidealen nog hoog in het vaandel stonden en men in harmonie met het milieu leefde. Twee zaken waaraan Wright veel waarde hechtte. De stad, daarentegen, vond hij een verwerpelijk fenomeen. Een monument van de macht dat draaide op geld.”
Romantische inborst FLW
“Oh my God. Wat een yankerd zeg. Kapitalisme is toch juist wat de Verenigde Staten zo groot hebben gemaakt?”
“Ja, maar wist hij veel. Hij zag de toenemende urbanisatie als een sociaal-economische ziekte en vergeleek de stad met een parasiet; opgericht voor de commerciële uitbuiting van de gewone man en zich voedend met het frisse bloed van de harde werkers op het veld.”
“My gosh, dat soort uitspraken verwacht je toch niet in de States? Dit lijkt meer op het radicale gedachtegoed van die Duitsers in Weimar.”
“Daar heeft het inderdaad wel wat van weg ja. De hang naar het verleden, de verheerlijking van de natuur, het streven naar vrijheid, de afkeer van het modernisme; allemaal karaktertrekken die rechtstreeks uit de Romantiek lijken te komen. Bovendien waren ook gevoelens van superioriteit en nationalisme (net als bij die Duitsers) Frank Lloyd Wright niet vreemd. Zo zag hij zichzelf als het grootste genie van zijn tijd en dweepte hij immer over de Amerikaanse identiteit van zijn ontwerpen.”
Organische architectuur
“But how on earth krijg je nou de prairie in je huis?”, wil Ech Nie onderweg naar het Hollyhock House weten. “Nou ja, simpel. Door veelvuldig gebruik te maken van lage horizontale lijnen, warme natuurlijke kleuren en een perfecte detaillering…
“Huh, how bedoel je?”
“Nou die symboliseerden respectievelijk de weidsheid, de rust en de schoonheid van het landschap.”
“Oh so! En wat houdt die organische architectuur dan precies in?”
“Organische architectuur kenmerkt zich door de liefde voor de natuur. Het is een stijl waarbij het gevoel wordt aangesproken en de beleving centraal staat. Samen met Gaudi geldt Wright als een van de belangrijkste exponenten van deze ingenieuze bouwkunst. Zelf verwoordde de architect het als volgt:
“Een gebouw moet niet contrasteren met zijn omgeving, maar daarmee een organische eenheid vormen.”
Frank Lloyd wright
“What betekent?”
“Nou ja, dat lijkt me toch duidelijk? Hij wilde beide werelden samenbrengen en binnen en buiten zo vloeiend mogelijk in elkaar laten overlopen. Bij het Hollyhock House nam hij dit principe trouwens wel erg letterlijk. De twee waterpartijen die hij voor de tuin ontwierp, verbond hij door middel van een gracht die dwars door het huis liep.”
“Okay Ech Wel, let me nou maar eens dat prairiehuis zien.”
“Hollyhock is geen prairiehuis, Ech Nie.”
Aline Barnsdall
Even is Ech Nie door mijn laatste opmerking uit het veld geslagen, maar als ik haar geruststellend bevestig dat het Hollyhock House wel degelijk een voorbeeld van organische architectuur is, fleurt ze weer helemaal op. “Hollyhock is het Engelse woord voor stokroos, de favoriete bloem van Wrights opdrachtgever Aline Barnsdall.”
Als erfgename van een vermogend oliemagnaat had Aline een aardig fortuin te besteden. Handig, want in Wrights huizen woonde je niet alleen in de breedte, maar om het je te kunnen veroorloven moest je het ook breed hebben. Geld was voor Aline echter geen probleem. Omdat ze tevens groot kunstliefhebster was, kwam ze met het idee om het culturele leven van LA met een kunstenaarskolonie te verrijken. Aan Wright schonk ze de taak een en ander te realiseren.
Stokroos als leidmotief
“Nice Ech Wel, maar kan je na deze bloemlezing ook nog even uitleggen waarom ze dit werk het Stokrooshuis hebben genoemd? Ik kan er namelijk geen een ontdekken.”
“Dan moet je beter kijken, Ech Nie. Wat dacht je bijvoorbeeld dat die decoratieve figuren op de tweede etage voorstelden?”
“Ehm, on die betonnen band bedoel je? Nou gewoon, decoratieve figuren…”
“Nee slimmerd. Dat is dus een abstracte weergave van de stokroos, een patroon dat je werkelijk overal in dit meesterwerk terugvindt. Op het tapijt, in het glas-in-lood, bij de ingang enzovoort, enzovoort.”
Hollyhock House in Maya-stijl
Eigenlijk wil Ech Nie na het horen van deze opsomming direct naar binnen stormen, maar gelukkig weet ik haar op de valreep te stoppen en nog net even te vertellen dat Wright de inspiratie van het Hollyhock House niet alleen in de natuur vond, maar ook bij de oude Maya’s. Zo refereren de in een hoek van 85 graden geplaatste buitenmuren aan de piramides die dit Midden-Amerikaanse volk vroeger bouwde (en ze met eenzelfde hellingsvlak hebben neergezet) en vertonen ook entree en zuilengalerij gelijkenissen met tempels die in het Mexicaanse Palenque staan.”
“Caramba, Ech Wel!”
Uitgekiend interieur
Eenmaal binnen wijs ik Ech Nie op de intelligente indeling van het landgoed. “Aline wenste een residentie die “half huis, half tuin” was, en Wright voorzag in die behoefte door het Hollyhock House uit te rusten met een aantal hele en halve buitenruimtes. Zo herbergt de villa uitgebreide dakterrassen, een zuilengalerij, een pergola, een loggia en een binnentuin. Door de belangrijkste vertrekken bovendien in een U-vorm rondom de patio te draperen, bood hij de toekomstige bewoonster te allen tijde zicht op de natuur en contact met haar omgeving.
De woonkamer met open haard verbindt de twee lange zijden van de U en vormt zo, zoals bij Wright te doen gebruikelijk, het hart van het pand. Om dat nog eens extra te benadrukken liet de bouwmeester hier de vier elementen samenkomen…”
“Ehm, can je dat misschien wat toelichten…?”
“Het vuur komt uiteraard uit de haard, het betonnen bas-reliëf daarboven (met daarop een abstracte weergave van een stokroos) symboliseert de aarde, het lichtrooster in het dak verwijst naar de lucht en de al eerder genoemde gracht moest voor het water zorgen.”
“Allwright…”
Totaalkunstwerk
Frank Lloyd Wright was behalve een echte romanticus ook een echte perfectionist; hij kon het niet uitstaan als een klant geen oog had voor het karakter van zijn nieuw opgeleverde landhuis en het naar eigen smaak ging inrichten. Dat vond hij een soort heiligschennis. Om zulke irritaties in de toekomst te voorkomen leek het Wright daarom beter voortaan een Totaalkunstwerk te ontwerpen waarbij hij alles, van plantenbak tot tapijt, uitdacht en met elkaar in overeenstemming bracht.
In het geval van het Hollyhock betekende dat dus dat elk onderdeel van het interieur zich moest conformeren aan het stokroosthema. “En zoals je ziet maakte die voor de eetkamerstoelen geen uitzondering.”
“Now, ik vind de rugleuning anders meer op een ruggengraat lijken, Ech Wel.”
“Ja goed hè, zelfs voor visuele woordspelingen draaide hij zijn hand niet om…”
Oosterse en klassieke kunst
Hoewel Aline en Frank Lloyd Wright het tijdens de uitvoering van de werkzaamheden zodanig met elkaar aan de stokroos kregen dat Aline zich genoodzaakt zag laatstgenoemde te ontslaan, (en ze zijn assistent opdracht gaf het karwei af te maken) deelden beiden de liefde voor kunst. Vooral de artistieke vaardigheden van vroegere beschavingen konden rekenen op hun warme belangstelling. Het is dan ook geen toeval dat behalve de Maya-cultuur ook de Oosterse en klassieke kunsten sterk in het pand vertegenwoordigd zijn. “Oh, is that zo?”
“Ja, absoluut. Zie bijvoorbeeld de sculptuur van de Oosterse godin Guanyin die de bezoeker bij de ingang vriendelijk begroette. Wright had haar meegenomen uit Japan (waar hij gelijktijdig met het Hollyhock een hotel aan het bouwen was) omdat hij haar uitermate geschikt achtte de gasten in Hollywood welkom te heten. De dame is volgens de Oosterse mythologie namelijk een van de drie heiligen die toegang verstrekt tot het westelijke paradijs en dat leek hem wel toepasselijk voor zijn eigen, Californische Hof van Eden…”
“Good bedacht!”
“Een voorbeeld van de klassieke kunst is de dansende faun in de, als een klein amfitheater vormgegeven, halfronde vijver buiten. Het is een replica van een bronzen beeld dat in Pompeï werd gevonden.”
Meesterlijke architect
Niets mis met Wright, vindt Ech Nie. Normaal gesproken heeft ze met architectuur niet zoveel op, maar dit keer moet ze toch toegeven dat de werelderfgoedartiest ontegenzeggelijk kwaliteiten had. Het fijne Filipijnse mahoniehout, de subtiele ordening van ruimtes, de ingetogen maar voorname luxe; het geeft haar alles bij elkaar een prettig gevoel van geborgenheid en een vreemd soort verlangen naar iemand die de haard ontsteekt. “Burn, motherfucker, burn!”
“Zeker, Wright was een echte meester, dat staat buiten kijf. Maar hij had ook wel één klein mankementje hoor…”
“And that is?”
“Zijn huizen waren onleefbaar.”
Wright was Wrong
Perfectionist of niet, Wright was primair een estheet. Hij hield zich vooral bezig met vorm en uiterlijk en bekommerde zich veel minder om de technische uitvoering van zijn ontwerpen. Dat deze eigenschap ook vervelende consequenties kon hebben, ondervond Aline al snel aan den lijve. Kreeg ze eerst te maken met ’s mans eigengereide werkwijze en enorme budgetoverschrijding, (zijn huizen kostten standaard drie keer zoveel als vooraf begroot) kort na voltooiing ontdekte ze ook nog eens dat water niet alleen via de gracht maar ook via het dak naar binnen stroomde.
“She had lekkage?”
“Zeker. En niet zo zuinig ook. Maar toen ze Mr. Wright vertelde dat ze overal nattigheid voelde, antwoordde hij doodleuk dat ze dan maar ergens anders moest gaan staan…”
“Nóó?!”
“Yep. Mr. Wright werd Mr. Wrong. Hij kon in de ogen van Aline geen goed meer doen. Stampvoetend verliet ze de grote natte, donkere bedompte tombe en keerde er nooit meer terug. Een paar jaar later schonk ze het Hollyhock House aan de gemeente LA.”
“And than a star was born?”
“Na een miljoenen kostende renovatie wel ja. Ech Wel!”
Ook wel eens in LA geweest, het Hollyhock House gezien of als ster geboren? Laat het ons weten in de reacties hieronder, we horen het graag!
Praktische informatie
Fotograferen van het interieur is tijdens je bezoek aan het Hollyhockhuis niet toegestaan maar gelukkig bestaat er wel de mogelijkheid om een virtueel rondje door het pand te doen. (en wat moeten we anders in deze tijden van Corona) Voor diegenen die het allemaal in het echt willen zien; het adres is: 4800 Hollywood Blvd, Los Angeles, CA 90027, Verenigde Staten.
In totaal zijn acht bouwwerken van Frank Lloyd Wright tot werelderfgoed verklaard. De beroemdste twee zijn Fallingwater (een van de mooiste huizen ter wereld) en het Guggenheim Museum in New York. Daarnaast behoren (buiten het Hollyhockhouse) ook Unity Temple, Frederick C. Robie House, Taliesin, Herbert en Katherine Jacobs House en Taliesin West tot het patrimonium der mensheid.
Jaar van inschrijving: 2019
Officiële website: Barnsdale.org
Ennis House
Het Hollyhock House is tussen 1919-1921 gebouwd in de zogenaamde Maya-revival stijl. Behalve dit fantastische werelderfgoed bevindt zich nóg een woning in dezelfde stijl in de heuvels van LA; het Ennis House. Vorig jaar stond hij nog voor 23 miljoen dollar te koop. Voor de geïnteresseerden:
Lees ook:
* over organische en modernistische architectuur
– Tijdens voetbaltrip naar Barcelona staat Gaudi langs de zijlijn
– In het hospitaal van Domènech i Montaner kregen de patiënten architectuur als medicijn
* over Duitse Romantici
– Romantici eindigen in Weimar op het kerkhof
– Bauhaus, en hoe de droom van een Duitse natie uiteenspatte
