Onderweg van de Spaanse noordkust naar de oude Castiliaanse hoofdstad Burgos zien we het landschap veranderen van glooiend groen naar uitgestrekt geel. “Wat een kale bedoening hier joh”, merkt Ech Nie minzaam op. “Dorre zooi allemaal…”
“Beetje rustig hè meissie. Je hebt het wel over de geboortegrond van Spanje…”
“Ja dus? Wou je zeggen dat het er gezellig uit ziet?”
“Dit is Castilië schat. Het land van kastelen. Nadat het Asturische Rijk uiteen was gevallen ontsproot uit deze aarde een nieuw en machtig koninkrijk.”
“Oh, okee. En wat was het Asturische Rijk ook alweer?”
“Dat heb ik je in Oviedo al verteld. Dit is zijn opvolger; Burgos.”
Held El Cid
Vanaf zijn stichting, omstreeks 880, speelde Burgos al een belangrijke rol in de Reconquista, de eeuwenlange strijd op het Iberische schiereiland tussen christenen en islamieten. Beide partijen bevochten elkaar te vuur en te zwaard maar hadden het daarnaast ook regelmatig met elkaar aan de stok. Het was de tijd van El Cid, een Castiliaans zwaardvechter die na zijn dood uitgroeide tot een welhaast mythisch personage.
Troubadours bezongen luidkeels zijn trouw aan de koning, zijn ridderlijke kwaliteiten waren alom vermaard en zowel vriend als vijand vonden hem een echte heer. (El Cid was een Spaanse verbastering van het Arabische woord sayyid, wat heer betekent) Nadat hij postuum tot nationale held was verheven, kreeg de edelman de meest eervolle rustplaats die een dappere strijder zich maar kon wensen; onder de achthoekige koepel van de kathedraal van Burgos. “Oh, Burgos heeft ook weer een kathedraal?”, vraagt Ech Nie weinig genadig.
Kathedraal van Maria als zegepraal van het christendom
“Jazeker. In 1221 gaf koning Ferdinand (die andere legendarische krijgsheer van de Reconquista die in het Spaans ook wel bekend staat als Fernando III van Castilië) het startsein om een gotisch godshuis te bouwen dat bovenal de superioriteit van het christelijke geloof moest uitstralen. Omdat Burgos inmiddels was uitgegroeid tot de hoofdstad van Castilië werd het uitverkoren om de nieuwe kerk te huisvesten.”
Vrome Ferdinand zag zichzelf als dienaar van de Heilige Maagd Maria. Met haar hemelse hulp, zo was zijn overtuiging, zou hij in staat zijn ook de laatste muzelmannen uit Spanje te verdrijven. In samenspraak met de plaatselijke bisschop gaf hij opdracht de nieuwe kathedraal aan haar te wijden en in de gotische stijl op te bouwen. Dat laatste was een ideetje van de kerkelijk leider. Hij had namelijk op zijn reizen door Frankrijk en Duitsland zo veel schitterende Notre Dames gezien, dat hij vanaf toen ook in zijn eigen stad een Lieve-Vrouw wilde hebben.
Koning Ferdinand verslaat de Moren
Tegenwoordig is nog altijd goed te zien waar men de inspiratie voor het bouwplan vandaan haalde. De sculpturen vertonen duidelijke overeenkomsten met de kathedraal van Amiens en Naumburg, de voorstelling boven de ingang van het zuidelijk portaal heeft veel weg van de kathedraal van Chartres, de torenspitsen zijn precies een kopie van de Keulse kathedraal, de façade van de hoofdentree is gelijk aan die van de kathedraal in Reims en de maatvoering van het interieur lijkt van de kathedraal in Bourges te zijn overgenomen. “Lekker origineel allemaal”, brengt Ech Nie opnieuw haar ongezouten mening te berde.
“Nou Maria dacht van wel hoor. Zij was blijkbaar zo te spreken over Ferdinands tempelbouw dat de koningin van de hemel haar moedige monarch tot een van de grootste krijgsheren ooit maakte. Cordoba, Murcia, Sevilla; stuk voor stuk moesten deze Moorse taifa’s het afleggen tegen de koninklijke krijgskunsten. De koning was zelfs zo succesvol dat hij, met Maria aan zijn zijde, bijna heel de Reconquista in zijn eentje wist te voltooien. Alleen de islamitische staat van Granada bleef nog bestaan.
De acht markeert een nieuw begin voor Spanje
Het nieuwe Spanje moest natuurlijk ook in de kathedraal van Burgos gestalte krijgen. Ferdinands heldendaden werden gezien als de opmaat voor een nieuwe tijd en daarom werd het getal acht (of in zijn architecturale vorm de achthoek) overal in het bouwwerk opgenomen. De acht is in de christelijke symboliek namelijk het zinnebeeld van een nieuw begin. Het is de dag van Jezus’ herrijzenis, de eerste dag van een nieuwe week en de dag die is gereserveerd voor de dienst van God…
Numerologie van het getal acht in de kerk
Niet toevallig zijn boven de voornaamste graven in de kathedraal, die van El Cid en van “del Condestable”, achthoekige sterren aangebracht, (de dood vormt immers ook het begin van een eeuwig leven) zijn de twee torenspitsen achthoekig, staan op het dak twee groepen van acht rijk gedecoreerde torentjes en zien we op de westgevel de eerste acht koningen van Castilië weergegeven.
Zelfs het feit dat men de kerk aan Maria wijdde, kan op een achtelijke achtenswaardige manier uitgelegd worden. Het was immers Jezus’ moeder die met de geboorte van haar zoon een nieuwe tijd inluidde. Zij gaf het nieuwe koninkrijk Gods gestalte. “Ach dat hebben we toch allemaal al eens eerder gezien”, doet Ech Nie andermaal laatdunkend. “Karel de Grote begon daar al mee.”
Sint Jacob de Morendoder
Naast El Cid en Ferdinand was er nóg een derde legendarische Morendoder die in Burgos en omstreken grote bekendheid genoot. Het was de Heilige Jacobus zelf, de apostel van Jezus wiens graf begin 9e eeuw in het Spaanse Santiago werd gevonden. Van hem werd verteld dat hij regelmatig vanuit de hemelen neerdaalde en dan, gezeten op een wit paard en met geheven zwaard, de kop van menig Moor doorkliefde. Zijn wapenfeiten waren van een dermate hoog niveau dat hij al snel werd uitgeroepen tot de beschermheilige van heel Spanje.
Bijna direct na de ontdekking van Jacobus’ laatste rustplaats in Santiago ontstond er een ware cultus rond zijn verering. De toenmalige Asturische koning Alfons (Ja Ech Nie, dat is inderdaad dezelfde vent als die we in Oviedo tegenkwamen) zette de eerste stap in zijn adoratie en spoedig daarna traden hele volksstammen in zijn voetsporen. Jacob werd gezien als de grote vedette van de Reconquista, de Goddelijke ridder die complete legers op de vlucht deed slaan. “Jaja, zolang je de islamieten maar mores leerde, dan was het goed.”, klinkt het opnieuw verveeld uit Ech Nie’s mond.
Bedevaart maakt vrij van zonden
“Zeg wat is er met jou aan de hand vandaag? Dat jij nou niet warm loopt voor de bedevaart wil nog niet zeggen dat de middeleeuwse pelgrim voor niks aan de wandel ging. De Kerk had hem nou eenmaal wijs gemaakt dat een lange voettocht vol ontbering je bevrijdde van je zonden en dat was voor vele langeafstandlopers reden genoeg om op pad te gaan. Het zorgde bovendien voor grote rijkdom bij de steden die aan de route lagen en maakte de bouw van kolossale kathedralen mogelijk.”
Entree kathedraal via Puerta del Sarmental
Nadat we op het plein van de Heilige Fernando (in 1671 werd koning Ferdinand vanwege zijn niet aflatende strijd voor het christendom door de paus heilig verklaard) twee toegangskaartjes hebben gekocht, lopen we via de Puerta del Sarmental naar binnen. Ik sta nog even stil bij het timpaan boven de entree maar als ik Ech Nie uitleg wil geven over de betekenis van de beeldengroep (“Wat we hier dus zien is de almachtige Jezus te midden van de vier evangelisten. Zij worden vertegenwoordigd door de vier dieren van de Apocalyps en…”) word ik door haar onderbroken (“Jahaa Ech Wel, loop nou maar door, dat verhaal ken ik inmiddels wel!”) en meegesleept naar binnen.
Interieur kathedraal schittert van kunstschatten
Even later staren we vol bewondering naar alle pracht en praal van het interieur. Sprakeloos zijn we, en dat is maar goed ook. Ik heb namelijk geen enkele zin meer om nog iets te vertellen over wie of wat dan ook. Ik bedoel, als mevrouw zelfs al geen zin heeft om te luisteren naar de bijzonderheden van het timpaan wat zal ik dan verder uitweiden over alle weelde om ons heen?
In koppig stilzwijgen lopen we dus door een keur van kapellen en vergapen ons zachtjes aan al het blinkende edelmetaal dat we tegenkomen. Net als we denken eindelijk alles gezien te hebben, volgen in het aangrenzende klooster nog eens honderden kunstzinnige zilver- en goudstukken. “Jezus”, verbreekt Ech Nie ruw de stilte, “wat een rijke bedoening hier joh! Bling bling allemaal!”
Hét monument van de Reconquista
“Beetje rustig hè meissie, je hebt het wel over de kathedraal van Burgos…”
“Ja dus? Wou je zeggen dat het er armzalig uit ziet?”
“Dit is hét monument van de Reconquista schat. De kerk die het nieuwe koninkrijk Spanje gestalte gaf. Dan volsta je natuurlijk niet met een simpel bouwwerk, maar dan zet je een kathedraal neer die recht doet aan de puike prestaties op het slagveld. Daarnaast wilde men natuurlijk ook de camino een beetje opluisteren.”
“Oh okee, en wat was de camino ook alweer?”
Kathedraal van Burgos is halteplaats op Camino
“Dat heb ik je al eerder verteld. Het is de pelgrimstocht naar Santiago de Compostella, een werelderfgoedsite waartoe ook deze kathedraal behoort. Net als het klooster Las Huelgas trouwens…”
“Je gaat me toch niet vertellen dat er nog meer sacrale bouwwerken aankomen hè!”
“Nou we hebben er nog wel een paar te gaan inderdaad. Maar als je geen zin hebt hoeft het niet hoor. Je kan ook gewoon een poossie tussen de nonnen gaan zitten. Ik bedoel, Las Huelgas is speciaal voor vrouwelijke pelgrims ontworpen dus daar voel je je heus snel thuis. Doe ik de bedevaart verder wel alleen…”
“Dat meen je toch niet?”
“Ech Wel!”
Van alle kerken die we op onze queeste zagen, (en dat waren er behoorlijk wat) vonden we de kathedraal van Burgos toch wel een van de mooiste. Heb jij ook een favoriet of heb je juist helemaal niks met kerken? Laat het ons weten in de reacties hieronder, we horen het graag!
Praktische informatie
Zoals gezegd maakt de kathedraal van Burgos (evenals de kathedraal van Oviedo) ook deel uit van het werelderfgoed Routes naar Santiago de Compostela: Camino Francés en routes van Noord-Spanje. Het patrimonium staat in feite dus twee keer op de lijst.
Adres: Plaza de Santa María, 09003 Burgos, Spanje
Jaar van inschrijving: 1984
Officiële website: catedraldeburgos.es
Lees ook:
– Het afschuwelijke verhaal van Sint Becket en de bedevaart naar Canterbury
– Een slippertje in kalifaat Cordoba
